ენდოკრინოლოგიის საერთაშორისო კონგრესის ყველაზე აქტუალურ თემებზე გვესაუბრება ენდოკრინოლოგიის ასოციაციის (GAEM) პრეზიდენტი, ენდოკრინოლოგი ნათია ვაშაყმაძე

„რა არის პირველადი ალდოსტერონიზმი და რა სიმპტომებით ვლინდება ის, რას გულისხმობს ტერმინი დისლიპიდემია, რა განსხვავებაა პრედიაბეტსა და დიაბეტს შორის, რა მთავარი რეკომენდაციები უნდა გავითვალისწინოთ, რომ აღნიშნულ დიაგნოზამდე არ მივიდეთ, როგორია ახალი გაიდლაინები, დიაგნოსტიკის და მკურნალობის მეთოდები“ – ამ და სხვა საინტერესო საკითხებზე ნატა ხარაშვილის გადაცემაში „სტუმრად ექიმთან“ ექიმმა-ენდოკრინოლოგმა, „საქართველოს ენდოკრინოლოგიისა და მეტაბოლოზმის ასოციაციის“ დამფუძნებელმა და პრეზიდენტმა, კლინიკა „ჰელსიკორის“ ენდოკრინოლოგიური განყოფილების ხელმძღვანელმა – ნათია ვაშაყმაძემ ისაუბრა.

ნათია, მოგვიყევით ყოველწლიურ კონგრესზე, რომელიც ახლახან ჩატარდა, თქვენი ხელმძღვანელობით, ვინ იღებდა კონგრესში მონაწილეობას, რა თემები იყო განხილული და როგორ შეაფასებდით ამ ყველაფერს?

„საქართველოს ენდოკრინოლოგიისა და მეტაბოლიზმის ასოციაცია“ პრაქტიკულად ყოველ წელს მართავს დიდ საერთაშორისო შეხვედრებს. წელს, რიგით მეშვიდე საერთაშორისო კონგრესი ჩატარდა, ჩვენი ასოციაციის ორგანიზებით. კონგრესში სპიკერების ძალიან ვარსკვლავური შემადგენლობა იღებდა მონაწილეობას, ამერიკის შეერთებული შტატებიდან გვყავდა „ამერიკის ენდოკრინოლოგიური საზოგადოების“ ყოფილი პრეზიდენტი, „მიჩიგანის უნივერსიტეტის“ პროფესორი და საერთაშორისოდ აღიარებული ექსპერტი თირკმელზედა ჯირკვლის დაავადებებში, გერი ჰემერი, ასევე გვყავდა „ევროპის ენდოკრინოლოგიური საზოგადოების“ პრეზიდენტი, პროფესორი – ჯერომე ბერტერატი. გარდა ამისა, ჰოლანდიიდან გვყავდა მოწვეული ლიპიდების კლინიკების დამფუძნებელი და საერთაშორისოდ აღიარებული ექსპერტი, ლიპიდოლოგი, პროფესორი – პიტერ ლანსბერგი და გვყავდა საერთაშორისო ექსპერტი თიროიდოლოგიაში, ესპანეთიდან – ხუან კარლოს გალოფრე. ასევე, მინდა აღვნიშნო ქართველი ძალიან ცნობილი, პატივსაცემი და ძვირფასი პროფესორები, რომლებიც ჩვენი ღონისძიების სპიკერები გახლდნენ – დავით მეტრეველი, მარინა გორდელაძე, მარი მალაზონია და სხვები.

იყო არაჩვეულებრივი, ორდღიანი შეხვედრა, სადაც ძალიან ბევრი საინტერესო შეკითხვა დაისვა, იყო ძალიან აქტიური დისკუსია ენდოკრინოლოგიის მნიშვნელოვან და პრინციპულ საკითხებზე. ვფიქრობ, რომ თითოეულმა დამსწრე ექიმმა მნიშვნელოვანი და ძალიან ღირებული ინფორმაციები წაიღო თან, პაციენტების სასიკეთოდ და სასარგებლოდ.

ჩვენი კონგრესი ყოველ წელს უფრო და უფრო ფართო მასშტაბიანია. მინდა აღვნიშნო, რომ წელს, 300-ზე მეტი ექიმი ესწრებოდა კონგრესს, როგორც თბილისიდან, ისე რეგიონებიდან. პრაქტიკულად, არ დარჩენილა რეგიონი, საიდანაც ექიმი არ გვყავდა, დამსწრე დელეგატის სახით. კონგრესზე ლექციების მოსასმენად ჩვენი მეზობელი ქვეყნებიდანაც იყვნენ ჩამოსულები.

რა თქმა უნდა, კონგრესი ჩვენი ასოციაციის ორგანიზებით და მასპინძლობით ჩატარდა, თუმცა გვყავდნენ ძალიან სერიოზული მხარდამჭერები – „ევროპის ენდოკრინოლოგიის საზოგადოება“, „ენდოკრინოლოგიის საერთაშორისო საზოგადოება“. საქართველოდანაც არანაკლებ პრესტიჟული ინსტიტუციები გვედგა გვერდით, ეს გახლავთ „ილიას სახელმწიფო უნივერსიტეტი“  და მისი მედიცინის სკოლა და საქართველო-ისრაელის ერთობლივი სამედიცინო კლინიკა „ჰელსიკორი“.

იყო ძალიან შინაარსიანი, ძალიან ღირებული შეხვედრები, სადაც ენდოკრინოლოგიის ისეთი თემები მიმოვიხილეთ, როგორიც არის, მაგალითად, თირკმელზედა ჯირკვლის დაავადებები, რაზეც სამწუხაროდ, ხშირად არ ვსაუბრობთ, რადგან ეს დაავადებები შედარებით იშვიათია. ასევე, ძალიან ფართოდ მიმოვიხილეთ ფარისებრი ჯირკვლის დაავადებები, ფარისებრი ჯირკვლის კიბო, ფარისებრი ჯირკვლის პრობლემები ორსულობის დროს, ფარისებრის კვანძები, კალციუმის მეტაბოლიზმის დარღვევა, ოსტეოპოროზი, შაქრიანი დიაბეტი, როგორც ერთ-ერთი ყველაზე გავრცელებული ენდოკრინული დარღვევა, ასევე მეტაბოლური სინდრომი, ინსულინრეზისტენტობა, ლიპიდური ცვლის დარღვევა, რეპროდუქციული ენდოკრინოლოგია. თემატიკა ძალიან ფართო იყო და  კლინიკური ენდოკრინოლოგიის პრაქტიკულად ყველა მნიშვნელოვან ასპექტს მოიცავდა, ასე ვთქვათ, პრაქტიკოსი ექიმისთვის იყო შექმნილი. ჩვენ ძალიან ბევრი ვიმუშავეთ პროგრამის შედგენაზე, ჩართული გვქონდა კლინიკური შემთხვევებიც, რაც ძალიან პრაქტიკული იყო ექიმებისთვის. ყველა სესია ძალიან აქტიური დისკუსიების ფონზე მიმდინარეობდა.

რაც შეეხება შეფასებას, ერთია, როგორი კმაყოფილები ვართ ჩვენ და მეორეა, როგორი კმაყოფილია დამსწრე აუდიტორია. ჩვენ ყველა ჩვენი ღონისძიების წინ და ღონისძიების შემდეგ, ვატარებთ გამოკითხვას, ეს ჩვენი ტრადიციაა და წელსაც ასე გავაკეთეთ. პირველი, რასაც ვაკეთებთ, არის პრე და პოსტ ტესტირება, რისი მეშვეობითაც ვაფასებთ ჩვენი ღონისძიების ეფექტიანობას, თუ რამდენად მივიტანეთ აუდიტორიამდე ინფორმაცია. ვნახულობთ, გავაუმჯობესეთ თუ არა ცოდნა და კომპეტენცია. მინდა ვთქვა, რომ ყოველ წელს ძალიან კარგი შედეგები გვაქვს. წლევანდელი პოსტ ტესტირების მიხედვით, 28 %-ით არის გაუმჯობესებული პრე და პოსტ ტესტირების შედეგები, რაც პირდაპირ აისახება და ითარგმნება პაციენტების უკეთეს მოვლაში.

რაც შეეხება დამსწრე დელეგატების და ექიმების კმაყოფილებას, ჩვენ შეფასებისთვის უკუკავშირს ვაკეთებთ, ექიმები გვიწერენ კომენტარებს, თუ რა მოეწონათ, რა შენიშვნები, რა რჩევები აქვთ და ა.შ. ისინი ცალ-ცალკე აფასებენ თითოეულ მომხსენებელს, ღონისძიებას, აკადემიურ, პრაქტიკულ ნაწილს. მინდა ვთქვა, რომ წელს, ერთ-ერთი გამორჩეულად კარგი ფიდბექი გაქვს.

შეკითხვაზე თუ რამდენად გაამართლა კონგრესმა ჩვენი მოლოდინები, უმეტესობას გვაქვს პასუხი, რომ მოლოდინს გადააჭარბა.

დავამატებ კიდევ ერთ რამეს, რაც ძალიან გვეამაყება, ჩვენი მეშვიდე საერთაშორისო კონგრესი აკრედიტებული იყო ევროპის უწყვეტი სამედიცინო განათლების აკრედიტაციის საბჭოს მიერ, ბრიუსელიდან. ენდოკრინოლოგიაში პირველად მოხდა, რომ საქართველოში ჩატარებული საერთაშორისო კონგრესი ევროპული მარეგულირებლის მიერ იქნა აკრედიტებული. დამსწრე ექიმებს უწყვეტი სამედიცინო განათლების ევროპული 13.5 კრედიტ ქულა მიენიჭათ. რა თქმა უნდა, იმ ცოდნას და ინფორმაციას, რაც ექიმებმა კონგრესზე მიიღეს, თავიანთ კლინიკურ პრაქტიკაში გამოიყენებენ.

თემა, რომელზეც თქვენ გქონდათ მოხსენება კონგრესზე, იყო პირველადი ალდოსტერონიზმი. ალბათ, ძალიან ბევრი ადამიანისთვის ეს ტერმინი უცნობია. რომ განვმარტოთ, რა ტიპის პათოლოგიაა პირველადი ალდოსტერონიზმი, რა სიმპტომებით ვლინდება ის და რაზე შეიძლება იქონიოს გავლენა?

პირველადი ალდოსტერონიზმი ძალიან აქტუალური თემაა ენდოკრინოლოგიაში და ჩვენ ვცდილობთ, რომ საქართველოშიც ისეთივე აქტუალური გავხადოთ ამ თემაზე საუბარი, როგორც ეს მთელს მსოფლიოშია და ავამაღლოთ ცნობიერება.

მინდა ვთქვა, რომ ზუსტად 1 კვირის წინ, გამოვიდა განახლებული გაიდლაინი პირველადი ალდოსტერონიზმის, „ამერიკის ენდოკრინული საზოგადოების“ მიერ. აღნიშნულ გაიდლაინში ასახულია ის ძირითადი მესიჯები, რაზეც საუბარი მქონდა ჩვენს ექიმებთან. წინა გაიდლაინი, დაახლოებით, 10 წლის წინ გამოვიდა, შესაბამისად, განახლებულ გაიდლაინში ძალიან ბევრი ახალი ინფორმაცია არის შესული.

ალდოსტერონი არის ჰორმონი, რომელიც თირკმელზედა ჯირკვალში წარმოიქმნება. პირველ რიგში, მინდა, მსმენელს ვუთხრა, რომ თირკმელზედა ჯირკვალი სხვა ორგანოა და თირკმელი სხვა, რადგან ხშირად ხდება მათი არევა. თირკმელი არის დამოუკიდებელი ორგანო, რომლის ზედა პოლუსზეც არის სამკუთხა ფორმის ორგანო, თირკმელზედა ჯირკვალი, რომელიც ძალიან პატარა ორგანოა, მაგრამ ძალიან მნიშვნელოვან საქმეს აკეთებს, გამოყოფს უამრავ ჰორმონს, მათ შორის, როგორც უკვე გითხარით, ალდოსტერონს. ალდოსტერონი არის ჰორმონი, რომელიც ჩვენს ორგანიზმში გამოიყოფა და არეგულირებს წნევას, სისხლში ელექტროლიტების, ნატრიუმის და კალიუმის დონეს. როდესაც გვაქვს ამ ჰორმონის სიჭარბე, ამას ალდოსტერონიზმი ეწოდება და ეს ალდოსტერონის სიჭარბე იწვევს მაღალ წნევას, მაღალ არტერიულ წნევას, სისხლში კალიუმის დონის დაქვეითებას. როდესაც პაციენტებთან ვხვდებით ამ კომბინაციას, ჰიპერტენზიას, ჰიპოკალემიას, აუცილებელია, რომ გამორიცხული იქნას პირველადი ალდოსტერონიზმი.

ადრე, როდესაც ეს სინდრომი აღმოაჩინეს, ეგონათ, რომ ალდოსტერონიზმი ძალიან იშვიათი იყო და ჰიპერტენზიის მქონე პაციენტების ერთ პროცენტზე ნაკლებ შემთხვევაში გვხვდებოდა, მერე, დაგროვდა სტატისტიკური მონაცემები და რა თქმა უნდა, შეიცვალა ინფორმაცია. აღმოჩნდა, რომ ჰიპერტენზიის მქონე პაციენტების 10 %-ში შეიძლება იყოს ალდოსტერონიზმი. ახალი, ბოლო გაიდლაინის მიხედვით კი, 30 %-მდე შეიძლება იყოს პირველადი ალდოსტერონიზმი წნევის გამომწვევი მიზეზი, იმ პაციენტებში, რომელთაც ჰიპერტენზია აქვთ, ანუ ეს ნიშნავს, რომ 10 პაციენტიდან, ვინც კარდიოლოგის კაბინეტს სტუმრობს, პირველადი ჰიპერტენზიის დიაგნოზით, შეიძლება, სამს ან სულ მცირე, ორს წნევა პირველადი ალდოსტერონიზმის გამო ჰქონდეს, რაც წნევის ისეთი მიზეზია, რომელიც ქირურგიული გზით განკურნებადია, შემთხვევათა დიდ ნაწილში.

თუ ჩვენ ამ დიაგნოზს სწორად დავსვამთ და მიზეზს აღმოვაჩენთ, შეიძლება, რომ პაციენტი ჰიპერტენზიისგან განვკურნოთ, შეიძლება, რომ პაციენტს არა რამდენიმე, არამედ ერთი პრეპარატი დასჭირდეს წნევის რეგულაციისთვის. მეტსაც გეტყვით, ალდოსტერონის სიჭარბე მარტო წნევას კი არ იწვევს, არამედ ის აზიანებს ორგანოებს, რამდენადაც მას აქვს ფიბროზის და ანთების მასტიმულირებელი ეფექტი, ის მოქმედებს სისხლძარღვებზე, გულზე, მეტაბოლურ პარამეტრებზე და ა.შ.

პაციენტებს, რომელთაც ალდოსტერონიზმის გამო აქვთ ჰიპერტენზია, იმის და მიუხედავად, რომ ისინი კარგად არიან ნამკურნალებნი წნევის დამაქვეითებელი სხვა პრეპარატებით, თუმცა არა იმ პრეპარატებით, რომელიც ალდოსტერონიზმის სამკურნალოდ გამოიყენება, ინფარქტის, ინსულტის, გულის უკმარისობის, წინაგულთა ფიბრილაციის განვითარების მაღალი რისკი აქვთ, წნევის მაჩვენებლებისგან დამოუკიდებლად.

ალდოსტერონი სიჭარბის შემთხვევაში, იწვევს ორგანოთა სისტემების დაზიანებას, პირველ რიგში, გულის, გულ-სისხლძარღვთა სისტემის, თირკმლის და სხვა, დაწყებული თავის ტვინით, ცხიმოვანი ქსოვილით დამთავრებული. შესაბამისად, ალდოსტერონიზმის დროული აღმოჩენა და მისი სწორი მკურნალობა, იქნება ეს მიზანმიმართული მედიკამენტური მკურნალობა თუ ოპერაციული მკურნალობა, ძალიან მნიშვნელოვანია და იძლევა პაციენტების როგორც ცხოვრების ხარისხის გაუმჯობესების, ისე ცხოვრების ხანგრძლივობის გაუმჯობესების შესაძლებლობას.

მნიშვნელოვანია, ამ დაავადების შესახებ ინფორმაცია მივაწოდოთ, როგორც პირველი რგოლის ექიმებს, ისე კარდიოლოგებს, რადგან მოგეხსენებათ, ჰიპერტენზიის მქონე პაციენტები ენდოკრინოლოგთან არ მიდიან, ისინი მიდიან კარდიოლოგთან, ამიტომ კარდიოლოგმა უნდა შეაფასოს და სწორად აღმოაჩინოს ის პაციენტი, ვისაც შეიძლება, რომ ალდოსტერონიზმი ჰქონდეს. ახალ გაიდლაინში ჩაიდო, რომ ყველა პაციენტს, ვინ კარდიოლგთან მიდის ჰიპერტენზიით, ჩაუტარდეს პირველადი ალდოსტერონიზმის სკინინგი, ანუ კარდიოლოგმა ისე უნდა დაიწყოს წნევის მართვა, რომ ჯერ ალდოსტერონიზმი გამორიცხოს.

ალდოსტერონიზმი ძალიან ხშირად არის წნევის მიზეზი ახალგაზრდა პაციენტებში და პაციენტებში, რომლებსაც აქვთ ჰიპოკალემია, წინაგულთა ფიბრილაცია, ღამის ძილის აპნოე და რომელთაც აქვთ რეზისტენტული ჰიპერტენზია, რაც ნიშნავს იმას, რომ წნევა არ ემორჩილება 3 პრეპარატით მკურნალობას, არის გაჯიუტებული და რთულია სამართავად.

რას გულისხმობს ტერმინი დისლიპიდემია?

თვითონ ტერმინი დისლიპიდემია ნიშნავს ლიპიდური ცვლის დარღვევას. მოსახლეობისთვის უფრო გასაგებად რომ ვთქვათ, ლიპიდური ცვლა ეს არის ცხიმოვანი ცვლა, ანუ სისხლში ქოლესტეროლი და მისი ფრაქციები და მათი თანაფარდობის დარღვევა. ჩვენ გვაქვს ლიპიდური მთლიანი სპექტრი, ანუ ქოლესტეროლი და მისი სხვადასხვა ფრაქციები, კარგი და ცუდი. არის კიდევ სხვა ფრაქციები, მაგალითად, ტრიგლიცერიდები და ა.შ. ჩვეულებრივი, ჯანმრთელი ადამიანის ორგანიზმში ეს ფრაქციები ჰარმონიაში, ბალანსში უნდა იყვნენ ერთმანეთთან. დისლიპიდემიის დროს, გვაქვს ცუდი ფრაქციების მატება და კარგი ფრაქციების შემცირება.

ამ კუთხით, კონგრესზე კონკრეტულად ჩემი მოხსენება შეეხებოდა დიაბეტურ ათეროგენულ დისლიპიდემიას, რომელიც გვხვდება შაქრიანი დიაბეტის და წინარე მდგომარეობის, ე.წ. პრედიაბეტის დროს. კლასიკურად, ამ დროს, დამახასიათებელია კარგი ქოლესტეროლის დონის შემცირება, ტრიგლიცერიდების მატება და ცუდი ქოლესტეროლის თვისობრივი ცვლილება, ანუ შეიძლება, დიაბეტის დროს, რაოდენობრივად ძალიან მაღალი კი არ იყოს ცუდი ქოლესტეროლი, დაბალი სიმკვრივის ლიპოპროტეინები (LDL), მაგრამ ის იცვლება თვისობრივად, ხდება უფრო მცირე ზომის, მკვრივი, უფრო მეტად აგრესიული, რამდენადაც ადვილად პენეტრირებს სისხლძარღვში, ის ადვილად ლაგდება სისხლძარღვის კედელში, მარტივად განიცდის ჟანგვას და მარტივად უდებს საფუძველს ათეროსლკეროზულ პროცესს.

ათეროსკლეროზი ეს არის სისხლძარღვის კედელში ქოლესტეროლის და ცხიმების ჩალაგება, რომელიც იწვევს სისხლძარღვის, ერთის მხრივ, სიგლუვის და ზედაპირის სისწორის დარღვევას და შემდგომ, უკვე იწვევს სისხლძარღვის დიამეტრის შევიწროებას, რაც იმ ორგანოების გამოკვებას, რომელსაც ეს სისხლძარღვი კვებავს, მნიშვნელოვნად ამცირებს. დიაბეტის დროს, ამის მიზეზი გახლავთ, რა თქმა უნდა, თვითონ დიაბეტი, ანუ სისხლში მაღალი შაქარი, რომელიც აზიანებს სისხლძარღვის კედელს და უფრო მოწყვლადს, უფრო მარტივად დასაზიანებელს ხდის უკვე სხვა დამაზიანებელი ფაქტორებისთვის, ასევე, რა თქმა უნდა, ლიპიდური სპექტრის დარღვევა, კარგი ქოლესტეროლის შემცირება, რომელიც წმენდს სისხლძარღვებს და ცუდი ფრაქციების მატება.

დიაბეტის მკურნალობა და შესაბამისი გლიკემიური ციფრების დარეგულირება, ამ პრობლემის თავიდან აცილების მთავარი გზა თუ აქ კიდევ სხვა, დამატებითი მკურნალობის დანიშვნაა საჭირო?

ვიტყოდი, რომ მთავარი გზა არ არის, რადგან მთავარი გზა არის ლიპიდური სპექტრის მოწესრიგება. ათეროსკლეროზი და დისლიპიდემია, რაც დიაბეტის დროს ვითარდება, ცალკე მკურნალობას მოითხოვს. რა თქმა უნდა, დიაბეტის მკურნალობა აუცილებელია, ჩვენ პაციენტს ვმკურნალობთ, როგორც ერთ ორგანიზმს და ვმკურნალობთ ყველაფერს, რაც საჭიროა. დიაბეტის მკურნალობა უმნიშვნელოვანესია, მაგრამ ეს უფრო მეტად მიკრო სისხლძარღვოვანი გართულებების რისკს ამცირებს, რაც შეეხება მაკრო სისხლძარღვოვანი, ათეროსკლეროზული რისკების შემცირებას, მთავარი მკურნალობა გახლავთ ქოლესტეროლის დამაქვეითებელი პრეპარატები, ანუ სტატინები, რომელიც მედიკამენტების ძალიან ეფექტური და ძალიან უსაფრთხო ჯგუფი გახლავთ. მათ შესახებ არსებობს უამრავი მითი და ცრურწმენა, სამწუხაროდ, სამედიცინო საზოგადოებაშიც და ალბათ, აქედან მოდის საზოგადოების შიში და სიფრთხილეც ამ მედიკამენტების ჯგუფის მიმართ. ეს არის მედიკამენტების ძალიან უსაფრთხო ჯგუფი, მრავალი ათეული წელია, მილიონობით ტაბლეტი არის გამოყენებული და სერიოზული გვერდითი მოვლენები, რომელიც ჯანმრთელობისთვის და სიცოცხლისთვის იქნებოდა საშიში, პრაქტიკულად, არ დაფიქსირებულა. რა თქმა უნდა, როგორც ნებისმიერ წამალს, მათაც აქვთ გვერდითი მოვლენები, თუმცა ეს არის იშვიათი და აბსოლუტურად მართვადი.  ეს მედიკამენტები ნამდვილად სიცოცხლის გადამრჩენელია, მათ პაციენტებთან ინფარქტის და ინსულტის თავიდან არიდება შეუძლიათ. თქვენ წარმოიდგინეთ, რა ტიპის რისკებზე გვაქვს საუბარი, ინფარქტი და ინსულტი დიაბეტის დროს, პრაქტიკულად, ერთ მესამედ შემთხვევაში, ფატალურად მთავრდება, ანუ პაციენტს მეორე შანსი აღარ აქვს. ორ მესამედ შემთხვევაში, როდესაც საბედნიეროდ, გადარჩევა პაციენტი, მისი ცხოვრების ხარისხი მნიშვნელოვნად ეცემა. ამ ყველაფრის თავიდან აცილება კი, სწორი მკურნალობით არის შესაძლებელი. ეს მედიკამენტები ძალიან ხელმისაწვდომია, მათ ძალიან დაბალი ფასი აქვთ. ეს მედიკამენტები, დიაბეტის დროს, სწორად უნდა იყოს შერჩეული და გამოყენებული.

ახალი გაიდლაინების მიხედვით, რა შეიცვალა დიაბეტის დიაგნოსტირებაში და ზოგადად, რა შეგიძლიათ, გვითხრათ ახალი აღნიშნულ დაავადებასთან მიმართებით?

შაქრიანი დიაბეტის აღმოჩენა ძალიან ხშირად შემთხვევით ხდება, ანუ დიაბეტის მქონე პაციენტების თითქმის ერთმა მესამედმა არ იცის, რომ დიაბეტი აქვს. სულ იმას ვეუბნები ჩემს პაციენტებს, რომ ტკივილი არის დამცველობითი რეაქცია, როცა რაღაც გვაწუხებს და ეს კარგია, რადგან ამ ტკივილს ექიმთან მივყავართ. სამწუხაროდ, დიაბეტს არ ახასიათებს ასეთი სერიოზული ნიშნები და თვისებები მანამ, სანამ ის ძალიან სერიოზულ დაზიანებას არ გამოიწვევს. 

პაციენტი ხშირად ყურადღებას არც უთმობს მის ისეთ სიმპტომებს, მაგალითად, როგორიცაა წყურვილი, რადგან შეიძლება, პაციენტმა ჩათვალოს, რომ რა მოხდა, უბრალოდ, ცოტა მეტად სწყურია და არაფერი საშიში არ არის. ასევე, საყურადღებოა ღამის საათებში შარდვა, ეს ნორმა არ არის, ღამით საერთოდ არ უნდა ვდგებოდეთ მოსაშარდად, რა თქმა უნდა, საღამოს, გვიან დიდი რაოდენობით სითხე, ჩაი, ყავა თუ არ გვაქვს მიღებული.

ღამით შარდვა, დღის საათებში ხშირი და დიდი ულუფებით შარდვა, წყურვილის გახშირება, პირის სიმშრალე – ეს ის სიმპტომებია, რომლებიც დიაბეტის საწყის ეტაპზე ჩნდება. თუ ძალიან მაღალი არ არის შაქარი, შეიძლება, რომ ეს სიმპტომებიც არ იყოს, ამიტომ როდესაც ჩვენ გვაქვს ისეთი რისკფაქტორები, როგორიცაა მაგალითად, სიმსუქნე, ჭარბი წონა, გენეტიკური განწყობა, არაჯანსაღი ცხოვრების წესი, მჯდომარე რეჟიმი, არაჯანსაღი კვება,  თუ ხშირად ვიღებთ ალკოჰოლს, გაზიან, ტკბილ სასმელებს, სულ მცირე, წელიწადში ერთხელ მაინც უნდა მოხდეს უზმოდ გლუკოზის გადამოწმება, ეს არის მინიმუმი, რაც შაქრიანი დიაბეტის სკრინინგისთვის შეგვიძლია, რომ გავაკეთოთ.

რა თქმა უნდა, დიაბეტის დიაგნოსტირების უფრო ზუსტი მეთოდებიც არსებობს, მაგალითად, გლუკოზის ტოლერანტობის ტესტი, რომელსაც მე ძალიან ხშირად ვიყენებ. ამ დროს, ჯერ უზმოდ ხდება შაქრის განსაზღვრა, შემდეგ, პაციენტს ვტვირთავთ 75 გრ გლუკოზის წყალხსნარით და 2 საათში, ისევ ვნახულობთ შაქარს. გვაქვს სტანდარტული ნორმები, რასაც უნდა შეესაბამებოდეს შაქარი. თუ შაქარი ამ ნორმაზე მაღალია, აქაც არსებობს სხვადასხვა კატეგორიები, არის პრედიაბეტური კატეგორია და შაქრიანი დიაბეტის კატეგორია.

უფრო მარტივი ტესტი, რომელიც არ მოითხოვს 2 საათის მანძილზე საავადმყოფოში დაყოვნებას, ტკბილი წყალხსნარის მიღებას, სისხლის აღებას და ჩხვლეტას, ეს არის გლიკირებული ჰემოგლობინი, რომელიც უხეშად რომ ვთქვათ, ბოლო სამი თვის საშუალო შაქარს ასახავს. ესეც გახლავთ სადიაგნოსტიკოდ გამოყენებადი ტექსტი, განსაკუთრებით, იმ პაციენტებში, რომელთაც არ აქვთ შესაძლებლობა ან დრო, რომ ისეთი, უფრო დახვეწილი ტესტი ჩაიტარონ, მაგალითად, როგორიცაა გლუკოზის ტოლერანტობის ტესტი.

დიაბეტის განვითარების რისკი ასაკის მატებასთან ერთად იზრდება. დიაბეტის განვითარების რისკები, განსაკუთებით, 40 წლის ზემოთ იზრდება. მანამ, სანამ რაღაც სერიოზულად შეგვაწუხებს, სკრინინგი წელიწადში ერთხელ არის ის მცირედი, რაც ჩვენს ჯანმრთელობას შეგვიძლია, რომ გავუკეთოთ.

რა განსხვავებაა პრედიაბეტსა და დიაბეტს შორის, ეს არის ციფრები, რომელთაც ლაბორატორიულად ვხედავთ თუ არის კიდევ რაიმე სხვა განსხვავება, ასევე ნიშნავს თუ არა პრედიაბეტი იმ მდგომარეობას, რომელიც ადრე თუ გვიან აუცილებლად გადავა დიაბეტში?

პრედიაბეტი არის დიაბეტის წინარე მდგომარეობა. პირობითად, 3 ჯგუფად რომ დავყოთ ადამიანის მდგომარეობა, გვაქვს ნორმა, რაც ნიშნავს, რომ ორგანიზმი ნორმის ფარგლებში არეგულირებს სისხლში არსებულ შაქარს, უმკლავდება შაქრით, საკვებით, ნახშირწყლებით დატვირთვას, ასევე გვაქვს დიაბეტის წინარე მდგომარეობა, როცა არც ნორმა არ არის, მაგრამ ჯერ არც დიაბეტი არ არის ჩამოყალიბებული, ანუ სისხლში შაქრის მაჩვენებელი მომატებულია, მაგრამ არა დიაბეტურ მაჩვენებლამდე. მესამე კატეგორია უკვე ჩამოყალიბებული დაავადება, შაქრიანი დიაბეტია.

პაციენტებს ხშირად ვეუბნები, რომ პრედიაბეტი შესაძლებლობის ფანჯარაა, რადგან ეს არის მდგომარეობა, როცა ჩვენ შეგვიძლია, მოვატრიალოთ პროცესები. ეს არის შექცევადი პროცესი, რომელიც ორივე მიმართულებით შეიძლება, რომ წავიდეს. პროცესი საით წავა, ეს უკვე პაციენტზე, მკურნალ ექიმზე, მის დანიშნულებაზე და პაციენტის ინფორმირებულობაზეა დამოკიდებული.

პრედიაბეტი არ ნიშნავს მდგომარეობას, რომელიც აუცილებლად გადავა დიაბეტში. ყოფილა შემთხვევები, როცა 3 თვეში, პაციენტთან ყველაფერი მწყობრში ჩამდგარა, მაგრამ ყოფილა შემთხვევები, როცა 3 თვეში, დიაბეტი განვითარებულა, ანუ ორივე მიმართულებით ძალიან მოკლე დროში შეიძლება, რომ წავიდეს პროცესები. ვისთან რამდენ ხანში გადავა პრედიაბეტი დიაბეტში, ეს არავინ იცის, ეს ორგანიზმის ინდივიდუალურ რესურსებზე, უნარებზეა დამოკიდებული.

თუ პაციენტმა არაფერი შეცვალა მის ცხოვრებაში, ეს პროცესი აუცილებლად პროგრესირდება. პირველ რიგში, ცხოვრების სტილი უნდა შეიცვალოს, რადგან დიაბეტი ტიპი ორის მთავარი მიზეზი არაჯანსაღი ცხოვრების წესია. რა თქმა უნდა, არსებობს გენეტიკური განწყობა, გარემო ფაქტორები, მაგრამ მთავარი მაინც პაციენტის ცხოვრების წესი, პაციენტის წონა, კვება, ფიზიკური აქტივობა, ძილის რეჟიმი და ა.შ. გახლავთ, ანუ ჩვევები, რომელთაც მივყავართ ან დაავადების განვითარებისკენ ან დღეგრძელი, ჯანმრთელი, ხარისხიანი ცხოვრებისკენ. პროცესების შემოტრიალება სწორი მკურნალობით და ცხოვრების წესის ოპტიმიზაციით შეგვიძლია.

ბოლო დროს, ძალიან ხშირად გვესმის ინსულინრეზისტენტობის დიაგნოზი, რეალურად, აღნიშნულმა დიაგნოზმა მოიმატა და ასე გავრცელდა თუ უბრალოდ, დიაგნოსტიკა გახშირდა ამ მიმართულებით? არის თუ არა ინსულინრეზისტენტობა მდგომარეობა, რომელიც წინ უძღვის პრედიაბეტს, თუ ეს განსხვავებული სიტუაციაა, ასევე ის მხოლოდ ჭარბწონიანი ადამიანების პრობლემაა თუ ნორმალური წონის ადამიანსაც შეიძლება, რომ გაუჩნდეს ეს პრობლემა?

დიახ, ინსულინრეზისტენტობა უდევს საფუძვლად პრედიაბეტის განვითარებას.

ინსულინი ეს არის ჰორმონი, რომელიც ჩვენს ორგანიზმში, პანკრეასში გამოიყოფა და ის სისხლში შაქრის დონეს არეგულირებს. ჩვენი პანკრეასი სისხლში შაქრის მაჩვენებლის მიხედვით, უზმოდ, ღამით, ძილის დროს, როცა საერთოდ არ ვიღებთ საკვებს, სხვადასხვა რაოდენობით გამოყოფს ინსულინს, რომ სისხლში შაქარი ნორმის ფარგლებში დაარეგულიროს. პანკრეასი რომ ინსულინს გამოყოფს, ჩვენ ამ ინსულინის მოპასუხე ქსოვილები გვაქვს და ეს არის ძირითადად კუნთი და ცხიმი, რომლებიც ინსულინის ბრძანებას ასრულებენ, რომ სისხლიდან შაქარი ქსოვილებში გადავიდეს.

აღმოჩნდა, რომ აბდომინალური სიმსუქნე, ცხიმი, რომელიც მუცლის არეში გროვდება, არის ინსულინრეზისტენტობის მთავარი მიზეზი. როგორც არსებობს სხვადასხვა ორგანოების ფუნქციის მოშლა, ასევე არსებობს ცხიმოვანი ქსოვილის დისფუნქციაც. ცხიმი, რომელიც ჭარბად გროვდება მუცლის არეში, ხდება დისფუნქციური, აღარ პასუხობს ინსულინის მოტანილ ბრძანებას, რომ შაქარი სისხლიდან ქსოვილებში გადაიყვანოს და ამის შედეგად, პირველი, რასაც პანკრეასი აკეთებს, არის ის, რომ აგზავნის მეტ ინსულინს, ანუ პირობითად, თუ მისმა გაგზავნილმა ათმა ინსულინმა საქმე ვერ გააკეთა, შემდეგ, ის უფრო მეტს აგზავნის. იმის საკომპენსაციოდ, რომ სისხლში შაქარმა არ მოიმატოს, პანკრეასი იწყებს მეტი და მეტი ინსულინის გამომუშავებას.

ეს ყველაფერი რაღაც ეტაპზე მუშაობს და ჭარბი ინსულინი, რომელიც გამოიყოფა, სისხლში შაქრის დონეს არეგულირებს და ჩვენ ხშირად ვნახულობთ, რომ პაციენტებთან შაქარი არის ბრწყინვალე, მაგრამ ინსულინი არის მაღალი და ეს არის საწყისი ეტაპი. თუ პაციენტმა არაფერი მოიმოქმედა, არ შეცვალა ცხოვრების წესი, ეს პროცესი, რა თქმა უნდა, პროგრესირდება, რადგან ორგანიზმის რესურსები და რეზერვები ამოწურვადია. შემდეგ, მიუხედავად იმისა, რომ პანკრეასი ბევრ ინსულინს გამოყოფს, სისხლში შაქარი თანდათანობით მატებას იწყებს და ეს უკვე პრედიაბეტური მდგომარეობაა. აქაც ხშირად ვეუბნები ხოლმე პაციენტებს, რომ ორგანიზმი გესაუბრებათ, გეუბნებათ, რომ მეტი აღარ შეუძლია, გაძლევთ სიგნალს. ლაბორატორიული კვლევების მონაცემებით ორგანიზმი გვეუბნება, რომ სისხლში შაქარი მაღალია, ინსულინი მაღალია, ყველაფერს ვაკეთებ, მაგრამ პროცესს ვეღარ ვარეგულირებ. თუ ასეთ დროს, პაციენტი არ შეცვლის ცხოვრების სტილს, არ დაიკლებს წონაში, არ გააუმჯობესებს ფიზიკურ აქტივობას, კვებას და ა.შ. ეს ყველაფერი პროგრესირდება დაავადებაში, რომელიც არის შაქრიანი დიაბეტი. როცა შაქრის მაჩვენებლები იმატებს, ეს უკვე საზიანო ხდება სისხლძარღვებისთვის და ზოგადად, მთელი ორგანიზმისთვის, რადგან მოგეხსენებათ, სისხლძარღვი კვებავს მთელს ჩვენს ორგანიზმს.

ინსულინრეზისტენტობის, პრედიაბეტის საწყის ეტაპზე პროცესების შემობრუნება შეგვიძლია, მაგრამ როცა უკვე ჩამოყალიბდება დიაბეტი, ამის შემობრუნება ძალიან რთულია. თქვენ რომ 5 წლის წინ მოგეწვიეთ გადაცემაში, გეტყოდით, რომ დიაბეტის დროს პროცესის შემობრუნება შეუძლებელია, მაგრამ დღეს ვამბობთ, რომ ეს შესაძლებელია, თუმცა უკიდურესად რთულია, რადგან ამ დროს, სხეულის მასის დაახლოებით 20 %-იანი კლება არის საჭირო, რომ ჩვენ ეს პროცესი რემისიაში, მიძინებულ მდგომარეობაში გადმოვიყვანოთ. დიაბეტთან ტერმინს – „განკურნება“ არ ვიყენებთ, მაგრამ ამ ყველაფრის რემისიაში გადმოყვანა დიაბეტის დროსაც შესაძლებელია, თუ პაციენტი მკვეთრად შეცვლის ცხოვრების რეჟიმს. აღსანიშნავია ისიც, რომ თუ პაციენტი გარკვეული პერიოდის შემდეგ, ძველი ცხოვრების სტილს დაუბრუნდება, პრობლემები ისევ წინ წამოვა.

რა ძირითად შეცდომებს უშვებენ პაციენტები და რის უგულებელყოფას აკეთებენ მანამ, სანამ ამ კონკრეტულ დიაგნოზამდე მივლენ, რა იქნება თქვენი რეკომენდაცია, რას უნდა მივაქციოთ ყურადღება, რომ არ მივიდეთ პრედიაბეტამდე, დიაბეტამდე?

ამ მხრივ, ახალს ვერაფერს ვიტყვი, ყველაზე მნიშვნელოვანი ცხოვრების ჯანსაღი წესია. აქ, პირველ რიგში, იგულისხმება ჯანსაღი კვება, რადგან სამწუხაროდ, ჩვენს საუკუნეში, ძალიან ხელმისაწვდომია მარტივი ნახშირწყლები, შაქრები, პროდუქტები, რომლებიც პირდაპირ იწვევს წონის მატებას, ინსულინრეზისტენტობას და ზრდის დიაბეტის და გარკვეული პათოლოგიების განვითარების რისკს. აუცილებლად უნდა შევზღუდოთ, ტკბილეული, ცომეული, მარტივი ნახშირწყლები, გაზიანი, ტკბილი სასმელები, სწრაფი კვება. კვირაში-ორ კვირაში ერთხელ ეს ყველაფერი დასაშვებია მცირე დოზით, მაგრამ ეს არ უნდა იყოს ჩვენი ყოველდღიურობის ნაწილი.

ყოველდღიურ რაციონში აუცილებლად უნდა იყოს ჩართული ბოსტნეული, ხილი, ზომიერი რაოდენობით, წყალი და თევზი, რომელიც ბრწყინვალე პროდუქტია. ასევე, აუცილებელია ფიზიკური აქტივობა. ფეხით სიარულს, სულ მცირე, ნახევარი საათით, უკვე აქვს კლინიკური შედეგი. ძალიან მნიშვნელოვანია ძილის მოწესრიგებაც. არ უნდა მოხდეს ცირკადული რითმის დარღვევა, რადგან ჩვენი ჰორმონალური სისტემა აგებულია ცირკადულ რითმზე, ანუ მაგალითად, გვაქვს ჰორმონები, რომელთა დონეც იზრდება დილით და მცირდება საღამოს. თუ ჩვენ ღამით არ გვძინავს და თან ვაკეთებთ რაიმე სტრესულს, მაგალითად, ვუყურებთ სტრესულ ფილმს, ვღელავთ, ვასრულებთ სტრესულ სამუშაოს, ეს, რა თქმა უნდა, ზრდის ჩვენი სტრესის ჰორმონების დონეს, რაც პირდაპირ უწყობს ხელს, რომ მუცლის არეში ცხიმი გადანაწილდეს, ვერ მოხდეს წონის კლება  და ა.შ. შესაბამისად, დროული დაძინება მნიშვნელოვანია. ჩვენ ვამბობთ ხოლმე, დავიძინოთ დღეს, 12 საათამდე და გავიღვიძოთ ხვალ. ცხოვრების ხარისხი, ფიზიკური აქტივობა, კვება, ძილის რეჟიმი უმნიშვნელოვანესია.