საზოგადოებრივი ჯანდაცვის ექსპერტი, პროფესორი გიორგი ფხაკაძე ფრინველის გრიპთან დაკავშირებით ინფორმაციას ავრცელებს.
„
H5N1 ფრინველის გრიპი: მზადყოფნა გადარჩენის გასაღებია – ვირუსი უკვე მძვინვარებს აშშ-ში!
ავტორი: პროფესორი გიორგი ფხაკაძე
H5N1, რომელიც ცნობილია როგორც “ფრინველის გრიპი,” ერთ-ერთი ყველაზე საშიში ვირუსია, რომელიც გლობალურ საფრთხეს წარმოადგენს. ვირუსი პირველად გამოვლინდა 1996 წელს ჩინეთში და მას შემდეგ პერიოდულად იწვევს ეპიდემიებს სხვადასხვა ქვეყნებში. თუმცა, ბოლო პერიოდში მინესოტაში მიღებული რეგულაციები კიდევ ერთხელ გვახსენებს, რამდენად მნიშვნელოვანია გლობალური მზადყოფნა პოტენციური პანდემიებისთვის.
საქართველო, როგორც მრავალი სხვა ქვეყანა, უნდა იყოს მზად ამგვარი ეპიდემიური საფრთხეების დროულად და ეფექტურად მოსაგვარებლად.
H5N1-ის ძირითადი მახასიათებლები და გავრცელების გზები
H5N1 ვირუსი უმეტესად გადაეცემა ფრინველიდან ადამიანზე, როდესაც ადამიანი ინფიცირებულ ფრინველთან ან მის პროდუქტთან (ფეკალიები, ნერწყვი) მჭიდრო კონტაქტშია. ყველაზე მაღალი რისკი აქვთ:
• ფრინველების ფერმერებს;
• ბაზრობების თანამშრომლებს;
• ვეტერინარებს და ცხოველებთან მჭიდრო კონტაქტში მყოფ პირებს.
სიმპტომები:
ვირუსის პირველი ნიშნები ხშირად გრიპის მსგავსია, რაც ართულებს მის დროულ დიაგნოზს. ძირითადი სიმპტომები მოიცავს:
• სიცხეს, ხველასა და ყელის ტკივილს;
• კუნთების ტკივილს და საერთო სისუსტეს;
• სუნთქვის გაძნელებას, ფილტვების ანთებას და მძიმე შემთხვევებში სიკვდილს.
ყველაზე საშიშია ის, რომ ვირუსი შეიძლება მუტაციით ადაპტირდეს ადამიანიდან ადამიანზე გადაცემისთვის, რაც გლობალური პანდემიის რისკს მნიშვნელოვნად ზრდის.
მინესოტას გამოცდილება: სწრაფი ტესტირება H5N1-ის წინააღმდეგ
ამერიკაში, განსაკუთრებით მინესოტაში, ჯანდაცვის დეპარტამენტმა შეიმუშავა ახალი რეგულაციები, რომლებიც სავალდებულოს ხდის H5N1-ის ტესტირებას ყველა ჰოსპიტალიზებული რესპირატორული პაციენტისთვის 24 საათში.
ეს ნაბიჯი მიზნად ისახავს ვირუსის დროულ გამოვლენას და პოტენციური ეპიდემიის თავიდან აცილებას.
მიუხედავად ამ ეფექტური რეაგირებისა, ამერიკა ასევე დგას გამოწვევების წინაშე, როგორიცაა:
1. ჯანდაცვის მსოფლიო ორგანიზაციის (WHO) დატოვებით გამოწვეული საერთაშორისო თანამშრომლობის სირთულეები.
2. ადგილობრივი ჯანდაცვის სისტემაში მიმდინარე რეფორმები, რომლებიც ზოგჯერ აფერხებს ახალი პროტოკოლების სრულად განხორციელებას.
“გლობალურ ეპიდემიებს, როგორიცაა H5N1, საზღვრები არ გააჩნია,” – აღნიშნავს პროფესორი გიორგი ფხაკაძე. “როდესაც ვირუსები ასე სწრაფად ვრცელდება, გლობალური თანამშრომლობა და ინფორმაციის გაცვლა სასიცოცხლოდ მნიშვნელოვანია.”
რა უნდა ისწავლოს საქართველომ?
მინესოტას გამოცდილება პირდაპირი სიგნალია საქართველოსთვის, რომ ჯანდაცვის სისტემამ უნდა გააძლიეროს მზაობა და პრევენციული ზომები.
1. მონიტორინგის სისტემების გაძლიერება
საქართველომ უნდა განავითაროს ეპიდემიოლოგიური ზედამხედველობის თანამედროვე სისტემა, რაც გულისხმობს:
• ინფიცირებული შემთხვევების ადრეულ დაფიქსირებას;
• ვირუსის გავრცელების მონიტორინგს რეგიონულ და ეროვნულ დონეზე;
• მონაცემთა გაერთიანებას საერთაშორისო პლატფორმებზე, როგორიცაა WHO და OIE.
2. სავალდებულო ტესტირების დანერგვა
საქართველოში სავალდებულო უნდა გახდეს ჰოსპიტალიზებული პაციენტების ტესტირება H5N1-ზე მაღალი რისკის შემთხვევებში. ამისთვის საჭიროა:
• სწრაფი დიაგნოსტიკური ლაბორატორიების ქსელის გაფართოება;
• სტანდარტული პროტოკოლების შემუშავება.
3. საზოგადოების ინფორმირება და განათლება
საზოგადოებას უნდა მიეწოდოს ინფორმაცია, თუ როგორ დაიცვან თავი ვირუსისგან. საჭიროა:
• მედიის ეფექტური გამოყენება საზოგადოებრივი ჯანდაცვის კამპანიებისთვის;
• საინფორმაციო ბროშურების შექმნა მარტივ ენაზე;
• სკოლის და პროფესიული პროგრამების ინტეგრირება ვირუსის პრევენციასთან დაკავშირებით.
“სამწუხაროა, რომ საქართველოში მსგავსი საკითხები ჯერ კიდევ ნაკლებად განიხილება. ეს უნდა შეიცვალოს. ჩვენ უნდა ვიყოთ მზად ნებისმიერი გლობალური ეპიდემიისთვის, რადგან პანდემიებს არ აქვთ საზღვრები და დრო არ ითმენს დაგვიანებას,” – აღნიშნავს პროფესორი გიორგი ფხაკაძე.
დასკვნა: რა უნდა გავაკეთოთ დღეს?
H5N1 ვირუსის საფრთხე გვახსენებს, რომ ჯანდაცვის სისტემა უნდა იყოს მუდმივად მზადყოფნაში. მინესოტას გამოცდილება აჩვენებს, რომ დროული პრევენციული ზომები გადამწყვეტია. საქართველომ უნდა შეიმუშაოს ადაპტირებული, მოქნილი სტრატეგია, რომელიც:
• უზრუნველყოფს ვირუსის დროულ გამოვლენას;
• აამაღლებს საზოგადოების ცნობიერებას;
• გააძლიერებს ჯანდაცვის ინფრასტრუქტურას.
“მზადყოფნა და პრევენცია არ არის ფუფუნება – ეს არის აუცილებლობა, რომელიც ჩვენი მომავლის უსაფრთხოებას განსაზღვრავს,” – ხაზს უსვამს პროფესორი ფხაკაძე. “დღეს მიღებული ზომები ჩვენს ხვალინდელ დღეს გადარჩენს.”
წყაროები:
1. WHO. H5N1 Avian Influenza Factsheet. Available from: https://www.who.int/…/fact-sheets/detail/avian-influenza. Accessed 24 Jan 2025.
2. CDC. H5N1 Bird Flu Overview. Available from: https://www.cdc.gov/flu/avianflu/h5n1-people.html. Accessed 24 Jan 2025.
3. Minnesota Department of Health. Health Advisory: H5N1 Influenza Testing. Available from: https://www.health.state.mn.us/dise…/flu/h5n1-testing.html. Accessed 24 Jan 2025.
4. The White House. U.S. Withdrawal from WHO. Available from: https://www.whitehouse.gov/bri…/u-s-withdrawal-who-impact/. Accessed 24 Jan 2025.
5. OIE. World Animal Health Information System. Available from: https://www.woah.org/en/disease/avian-influenza/. Accessed 24 Jan 2025.
პროფესორი გიორგი ფხაკაძე
საზოგადოებრივი ჯანდაცვის ინსტიტუტის თავმჯდომარე და საერთაშორისო ჯანდაცვის აღიარებული ექსპერტი. ის არის ჯანდაცვის მსოფლიო ორგანიზაციის (WHO) ექსპერტი, Relief International-ის მმართველი საბჭოს დირექტორი და გაეროს გენერალური მდივნის დამოუკიდებელი ანგარიშვალდებულების პანელის ყოფილი წევრი. მას აქვს 25 წელზე მეტი გამოცდილება როგორც საქართველოში, ისე საერთაშორისო დონეზე, ჯანდაცვის სფეროში, მათ შორის საავადმყოფოების მართვის, ხარისხის გაუმჯობესების, კომპეტენციის სტანდარტებისა და საერთაშორისო ჯანდაცვის პროექტების განხორციელებაში.
