ფსიქიატრია წარმოადგენს მედიცინის დარგს, რომელიც ფსიქიკურ პრობლემათა წარმოშობას, პათოგენეზს, კლინიკურ მიმდინარეობას, მკურნალობასა და პროფილაქტიკის გზებს შეისწავლის. ფსიქიკური ჯანმრთელობა არის მდგომარეობა, რომლის დროსაც ადამიანი მკაფიოდ გრძნობს ფიზიკურ და სულიერ კეთილდღეობას, ღირსებასა და მნიშვნელობას, აკონტროლებს აზრებსა და ქმედებებს, ლახავს ყოფით სიძნელეებს და იღებს პასუხისმგებლობებს.
რომელ დაავადებებს გამოყოფენ ფსიქიატრიაში და რა ჩივილები ახასიათებთ მათ – ამ და სხვა კითხვებით თოდუას კლინიკის დიღმის ფილიალის ფსიქიატრს მარიამ ჭელიძეს მივმართეთ.
რომელი დაავადებები მიეკუთვნება ფსიქიკურ დარღვევებს?
ფსიქიკურ დარღვევებს მიეკუთვნება პრობლემათა მთელი რიგი, როგორებიცაა დეპრესია, შფოთვასთან და შიშთან დაკავშირებული მდგომარეობები, მაგალითად, გენერალიზებული შფოთვითი აშლილობა, სოციალური და სპეციფიკური ფობიები, ობსესიურ-კომპულსიური აშლილობა, რაც ვლინდება აკვიატებული აზრებითა და რიტუალური მოქმედებებით, სხეულის დიმორფული აშლილობა, ტრავმითა და სტრესით გამოწვეული დარღვევები, სომატოფორმული აშლილობები, კვებითი დარღვევები, პიროვნული აშლილობები, სექსუალური ხასიათის, იმპულსთა კონტროლის, დისოციაციური და კოგნიტური დარღვევები. კოგნიტური დარღვევებიდან განსაკუთრებით უნდა გამოიყოს მეხსიერებისა და ორიენტაციის დარღვევები, ასევე, დემენცია. გარდა ამისა, ფსიქიკურ დარღვევათა სპექტრში ხვდება ბიპოლარული აშლილობაც, რაც ხასიათდება მანიაკალური და დეპრესიული ეპიზოდების მონაცვლეობით და, რა თქმა უნდა, ფსიქოზური რეგისტრის აშლილობები, როგორებიცაა შიზოფრენია, შიზოაფექტური დარღვევა და სხვა.
რა ჩივილებით მოდის პაციენტი ყველაზე ხშირად?
უპირატესად, პაციენტები უჩივიან შფოთვისა და შიშის განცდას მთელ სხეულში, დაძაბულობას, მოუსვენრობას, ერთ ადგილას დგომისა და ჯდომის შეუძლებლობას, გულ-მკერდის არეში მოჭერის შეგრძნებას, ყელში ბურთის გაჩხერის განცდას, გულის აჩქარებას, სუნთქვის გახშირებას ან, პირიქით, შეჩერებას, კიდურებში სისუსტეს და კანკალს, დაბუჟების შეგრძნებას, ძილის დარღვევებს, კონცენტრაციის დაქვეითებას. შესაძლოა ამ ჩივილებს ახლდეს უხალისობა, გუნება-განწყობის დაქვეითება, უიმედობისა და უმწეობის განცდა, ნეგატიური აზრების მოზღვავება, რაც ხანდახან მოიცავს სუიციდურ ფიქრებსაც.
რამდენად ხშირად გზავნის სხვა პროფილის ექიმი პაციენტს ფსიქიატრთან?
დიახ, ხშირად პაციენტს სხვა პროფილის ექიმიც ამისამართებს ფსიქიატრთან ფიზიკური ჩივილების გაძლიერების გამო. ასეთ დროს პაციენტი კონცენტრირებულია სხეულებრივ შეგრძნებებზე, ფიქრობს, რომ რაიმე დაავადება უნდა განუვითარდეს ან ინტერნეტის საშუალებით ცდილობს თვითდიაგნოსტიკას. ასეთი განცდები კი იმდენად მომატებულია, რომ ფიზიკური ჩივილებიც ეწყება ან უკვე არსებული უძლიერდება.
პაციენტების საკმაოდ დიდი ნაწილი უჩივის სიმსივნის განვითარების შიშს (კანცეროფობია), ან სისხლძარღვოვანი ინციდენტის ჩამოყალიბების შიში აწუხებს, შედეგად, იტარებს უამრავ კვლევას, დადის მრავალ ექიმთან და ცდილობს თავიდანვე დაიჭიროს თადარიგი. პაციენტები საკმაოდ ხშირად უჩივიან ტკივილის აუხსნელ შეგრძნებებს თავის, კუჭ-ნაწლავის, სახსრების, კიდურების, ხერხემლისა და სხეულის სხვა მიდამოებში.
გვაქვს შემთხვევები, როდესაც პაციენტი მოჰყავს ახლობელს ისეთი ჩივილების საფუძველზე, როგორებიცაა უცნაური, ბოდვითი აზრების გაჟღერება, მაგალითად, ამოჩემება, რომ მას უთვალთვალებენ, დასდევენ, მისი მოწამვლა ან ლიკვიდაცია სურთ. ამ მდგომარეობას შესაძლოა თან ახლდეს ჰალუცინაციებიც, კერძოდ, სმენითი, რა დროსაც პაციენტს ერთი ან რამდენიმე ხმა მიმართავს, რაიმეს უბრძანებს, დასცინის ან შეურაცხყოფს. ხშირია მომატებული ეჭვიანობა პარტნიორის თუ ოჯახის სხვა წევრების მიმართ ან აზრი იმის შესახებ, რომ ოჯახის წევრებს მისი სიკვდილი სურთ ქონების დაუფლების მიზნით.
ასეთ დროს რას მოიმოქმედებს ექიმი?
უპირველესად, გაესაუბრება პაციენტს. თუ ეჭვია ფსიქოზური რეგისტრის აშლილობაზე, სასურველია, ახლობელმაც მიაწოდოს ექიმს დეტალური ისტორია. გარდა ამისა, აუცილებელია პაციენტის ფიზიკური გასინჯვა, დიაგნოსტიკა და შესაბამისი მკურნალობის დანიშვნა. არის შემთხვევები, როდესაც ექიმი იძულებულია პაციენტი გაგზავნოს სტაციონარში.
