რატომ არის უკეთესი სესხის ლარში აღება: „მოსალოდნელი იყო, რომ ეროვნული ბანკი მონეტარული პოლიტიკის განაკვეთს უცვლელად დატოვებდა“/ “ბიზნესკურიერის” პოდკასტი

საზოგადოება და ბანკებმა ცვლად საპროცენტო განაკვეთზე მიბმული სესხები მიმოიხილა. 2022 წლის 1 ნოემბრის მდგომარეობით ცვლად საპროცენტო განაკვეთზე მიბმული 184400 სესხია გაცემული. მათი აბსოლუტური უმრავლესობა რეფინანსირების განაკვეთზეა მიბმული.

ეროვნული ბანკის გადაწყვეტილებთ, რეფინანსირების განაკვეთი უცვლელად, 11%-იან მაჩვენებელზე შენარჩუნდა. შესაბამისად მსესხებლებს გადასახდელი თანხა არ გაეზრდებათ. დღესდღეობით ცვლად საპროცენტო განაკვეთზე მიბმული 9 მილიარდ 883 მლნ ლარის მოცულობის სესხია გაცემული. მიბმული. რით იყო განპირობებული ეროვნული ბანკის ეს გადაწყვეტილება და როდიდან არის მოსალოდნელი რეფინანსირების განაკვეთის შემცირება?

თემაზე „ბიზნესკურიერში“ გიორგი კეპულაძესთან ერთად  გიორგი ნებულიშვილი –  არასამთავრობო ორგანიზაცია „საზოგადოება და ბანკების“ ეკონომიკური ანალიტიკოსი საუბრობს. 

– გიორგი, მოსალოდნელი იყო, რომ ჯერ არ შეცვლიდა ეროვნული ბანკი რეფინანსირების განაკვეთს. როცა კვლავ ორნიშნა ინფლაცია გვაქვს, მონეტარული პოლიტიკის შერბილება არ იყო მოსალოდნელი.

რამდენად მისაღები და გასაგებია ანალიტიკოსებისთვის ეროვნული ბანკის გადაწყვეტილება და ის განმარტება, რაც ეროვნულმა ბანკმა გააკეთა. 

– მოსალოდნელი იყო, რომ ეროვნული ბანკი მონეტარული პოლიტიკის განაკვეთს უცვლელად დატოვებდა. მიუხედავად იმისა, რომ დასტაბილურებისკენ მიდის ინფლაციის მაჩვენებელი, რისკები მაინც რჩება, რაც იმითაა გამოწვეული, რომ ინფლაცია საკმაოდ დიდხანს ნარჩუნდებოდა.

ამასთან მაღალია გაურკვევლობა, რაც ჯერ კოვიდპანდემიამ წარმოქმნა და შემდეგ მას დაემატა გეოპოლიტიკური ვითარება. ვგულისხმობ რუსეთ-უკრაინის ომს, რამაც გამოიწვია ლოგისტიკური ხაზების მოშლა.

როგორც ჩანს, ეროვნული ბანკი სიფრთხილით ეკიდება ამ ფაქტორების ჯერ კიდევ არსებობას და მანამ სანამ კიდევ უფრო არ დასტაბილურდება ინფლაციური პროცესები,  ეროვნული ბანკი შეინარჩუნებს მკაცრ მონეტარულ პოლიტიკას.

– ვხედავთ, რომ ამერიკის შეერთებული შტატების ფედერალური სარეზერვო სისტემა, ევროპის ცენტრალური ბანკი დოლარში და ევროში განაკვეთებს ზრდიან, რაც ჩვენთან დოლარში და ევროში გასაცემ სესხებზე თავისთავად აისახება, სავარაუდოდ გაძვირდება.

ამ ფონზე არ იქნებოდა ლოგიკური, რომ საქართველოს დაეწყო რეფინანსირების განაკვეთის შემცირება. საგარეო ფაქტორები როგორ ზეგავლენას ახდენენ ჩვენზე? 

– მნიშვნელოვანია ფედერალური სარეზერვო სისტემისა და ევროპის ცენტრალური ბანკის მიერ მონეტარული პოლიტიკის გამკაცრება, რაც ხშირად არ ხდება ხოლმე. პანდემიის პერიოდში ფინანსური სტიმულირების პაკეტებმა გამოიწვია ინფლაციური პროცესების დაძვრა  და ახლა ამ პროცესს მონეტარული პოლიტიკის გამკაცრებაც მოჰყვა.

ამ ყველაფერს  საქართველოში დოლარზე და ევროში გაცემულ სესხებზე აუცილებლად ექნება გავლენა. მათი მონეტარული პოლიტიკა  ჩვენთან ევროსა და დოლარის ფასს განსაზღვრავს. სავარაუდოდ ჩვენთან საპროცენტო განაკვეთები მოიმატებს.

ერთ-ერთი გარეგანი ფაქტორი მიგრაციული პროცესებია, რამაც მნიშვნელოვანწილად გაზარდა ადგილობრივ პროდუქტების მოთხოვნა, რასაც ფასებზე  წნეხის ეფექტი აქვს. არის მაჩვენებლები, რომელიც უნდა არბილებლედ ინფლაციურ პროცესებს, მაგალითად ნავთობის ფასი, მისმა ფასმა ბოლო პერიოდში შემცირება დაიწყო.

ასევე უნდა აღინიშნოს  ლარის გამყარებაც დოლართან და ევროსთან მიმართებაში. ბევრი რამ მოქმედებს დადებითად, რომ ინფლაცია შემცირდეს, თუმცა არსებობს ფაქტორები, რაც ზემოთ ჩამოვთვალე, რომლებიც უარყოფითად მოქმედებს ინფლაციურ პროცესზე,  შესაბამისად ამ ფაქტორების ერთობლიობამ გამოიწვია ეროვნული ბანკის გადაწყვეტილება.

– პროგნოზები ეკონომიკაში „უმადური“ საქმეა. იშვიათად ახდება ხოლმე, მაგრამ სამი სიტყვა არსებობს, სხვა თანამარ პირობებში, რომელსაც ვიყენებთ, როცა პროგნოზს ვაკეთებთ. მაგალითად შარშან ამ დროს 2022 წლის ეკონომიკური მდგომარეობა რომ გვეწინასწარმეტყველა, ვერავინ გავთვლიდით იმას, რომ რუსეთი უკრაინას დაესხმებოდა თავს და ასეთ გლობალურ პრობლემებს გამოიწვევდა.

თუმცა 2023 წლისთვის იგივე ეროვნული ბანკი  და სხვადასხვა პოლიტიკური ორგანიზაციები აკეთებენ პროგნოზს, რომ სხვა თანაბარ პირობებში, თუ ყველა მოცემულობა ისე დაჯდება, როგორც ვფიქრობთ, შესაძლებელია, რომ ნელ-ნელა ინფლაცია წამოვიდეს ქვემოთ.

ეს არ ნიშნავს, რომ რაღაც გაიაფდება. თუმცა არის მოლოდინი, რომ ინფლაცია ნელ-ნელა წამოვა ქვემოთ და ამას შესაძლებელია თუ არა, რომ შემდეგ მოჰყვეს მონეტარული პოლიტიკის შერბილება და საპროცენტო განაკვეთის დაწევა?

– თუ საპროგნოზო ინფლაცია ქვემოთ წამოვა და მომავალში საფრთხე  აღარ დაემუქრება, ინფლაციურ პროცესებს და თუ ყველაფერი ისევ ისე შენარჩუნდება, როგორც არის, მოსალოდნელია, რომ ინფლაცია ეტაპობრივად შემცირდება და როგორც ეროვნული ბანკი ვარაუდობს, 2023 წლის მეორე ნახევარში უკვე მიზნობრივ მაჩვენებელს მიუახლოვდება. (შეგახსენებთ  ეს არის 3 %). ამ შემთხვევაში მონეტარული პოლიტიკის გამკაცრებას აზრი ეკარგება და აუცილებლად შემცირდება. რამდენით შემცირდება და რა სიხშირით შემცირდება, ამაზე პროგნოზის გაკეთება არ გამოვა და უნდა დავაკვირდეთ პროცესებს.

– ვიცი, რომ ეკონომისტებს არ გიყვართ პროგნოზების გაკეთება, რადგან ბევრი ფაქტორი მოქმედებს. მათ შორის ფასებზე. ასევე ჩვენს მსმენელსა და მკითხველს უნდა ვურჩიოთ, რომ როდესაც დოლარსა და ევროში საპროცენტო განაკვეთები სესხებზე გაზრდილია, მსესხებლებმა, რომ თანხა უნდა ისესხონ ეროვნულ ვალუტაში, მით უფრო თუ მას  შემოსავალი ეროვნულ ვალუტაში აქვს.  მოსალოდნელია, რომ საპროცენტო განაკვეთები მომავალი წლის ბოლოსთვის დაუახლოვდეს კიდეც ერთმანეთს. მათ შორის იმ მსესხებლებს, ვისაც ე.წ. ლიბორის განაკვეთზე ჰქონდა სესხი მიბმული, მათ უკვე გაუძვირდათ სესხი და ეს პროცესი შეიძლება მომავალ წელსაც გაგრძელდეს.

– თუ აქამდე არჩევდნენ უცხოურ ვალუტაში სესხის აღებას, (სადაც შედარებით სტაბილური იყო საპროცენტო განაკვეთი ყოველთვის), ახლა უკვე შეგვიძლია ვთქვათ, რომ უცხოურ ვალუტაშიც მოსალოდნელია საპროცენტო განაკვეთების ზრდა, რომლის პროგნოზირებაც არ შეგვიძლია. ადამიანები სტაბილურობის გამო დოლარში, ან ევროში იღებდნენ სესხს, ახლა შეგვიძლია ვთქვათ, რომ ეს მიზეზი აღარ არსებობს და უმჯობესია, რომ ადამიანებმა ლარში აიღონ სესხი, რადგან საქართველოში შემოსავლის წყარო ძირითადად ლარშია.

-გეთანხმებით, ისედაც 200 ათასზე მეტი სეხსხის აღება უცხოურ ვალუტაში შეუძლებელია, როგორც იურიდიული, ასევე ფიზიკური პირებისთვის. მაგრამ რისკი კვლავ მაღალია, როდესაც პროგნოზირებულია, როდესაც ამერიკის ცენტრალურმა ბანკმა ფაქტობრივად  განსაზღვრა ის განაკვეთი, რაც დაახლოებით იქნება 2023 წლის ბოლოსთვის, რაც ნამდვილად არ გვაძლევს იმის იმედს,  რომ საპროცენტო განაკვეთები უცხოურ ვალუტის სესხებზე დაიკლებს.