როგორ ავიმაღლოთ თვითშეფასება – 7 რჩევა ფსიქოლოგისგან 

როგორ ავიმაღლოთ თვითშეფასება – ამ თემაზე გადაცემაში “7 რჩევა ფსიქოლოგისგან” ფსიქოკონსულტანტმა ეკატერინე ყიფიანმა ისაუბრა. 

რა არის თვითშეფასება?

თვითშეფასება არის ჩვენი აზრი და წარმოდგენები საკუთარ თავზე. თვითშეფასება არ არის ფიქსირებული მახასიათებელი, ის არის ცვალებადი თვისება, რომელიც ყალიბდება მთელი ცხოვრების განმავლობაში. 

რა არის Მაღალი თვითშეფასება? როცა ვხედავთ საკუთარ თავს პოზიტიურ შუქზე, თავდაჯერებულად და მზად ვართ ახალი გამოწვევებისთვის! ხოლო დაბალი თვითშეფასებაა – როცა საკუთარ თავში ეჭვი შეგვაქვს, რომელსაც ხშირად თან ახლავს მკაცრი შინაგანი კრიტიკოსი, რომლის გაჩუმებაც რთულია. ეს არის ის ჩუმი ხმა ჩვენს თავებში, რომელიც მუდმივად აფასებს და გადააფასებს ჩვენს ღირებულებებს და შესაძლებლობებს. ეს არის უწყვეტი გონებრივი უკუკავშირის მარყუჟი, რომელიც პასუხობს ფუნდამენტურ კითხვას: „როგორ ვგრძნობ საკუთარ თავს? რატომ უნდა ვზრუნავდეთ თვითშეფასებაზე და რატომ აქვს მნიშვნელობა როგორ აღვიქვამთ საკუთარ თავს? ეს გავლენას ახდენს ჩვენი ცხოვრების თითქმის ყველა ასპექტზე. მთლიან ფსიქიკურ ჯანმრთელობაზე – თვითშეფასება არის ძაფი, რომელიც აერთიანებს ყველა ასპექტს.

არსებობს სამი ფართო ასპექტი: ემოციური, ფსიქოლოგიური და სოციალური. ემოციური ასპექტი ეხება გრძნობებს, რომლებიც წარმოიქმნება, როდესაც საკუთარ თავზე ვფიქრობთ. ვგრძნობთ სიამაყეს და კმაყოფილებას, თუ განვიცდით სირცხვილსა და უკმაყოფილებას? მაღალი თვითშეფასება ჩვეულებრივ იწვევს პოზიტიურ ემოციებს, ხოლო დაბალი თვითშეფასება ხშირად იწვევს უარყოფით გრძნობებს საკუთარ თავზე. თვითშეფასების ფსიქოლოგიური ასპექტი ტრიალებს ჩვენს გარშემო! რა გვჯერა ჩვენი შესაძლებლობების შესახებ. თუ თავს კომპეტენტურად და ღირსად ვთვლით სავარაუდოდ გვაქვს ჯანსაღი თვითშეფასება. თუ, მეორეს მხრივ, ხშირად გვაწუხებს საკუთარ თავში ეჭვის და უღირსობის აზრები, შესაძლოა დაბალ თვითშეფასებას ვებრძვით. თვითშეფასების სოციალური ასპექტი ეხება ჩვენს აღქმას იმის შესახებ, თუ როგორ ვერგებით ჩვენს გარშემო არსებულ სამყაროს. ფიქრი იმაზე, თუ როგორ აღგვიქვამენ სხვები. ვგრძნობთ თავს დაფასებულად თუ დაიგნორებულად. 

რა ახდენს გავლენას თვითშეფასების ჩამოყალიბებაზე?

1. საოჯახო და სახლის გარემო პირველი გავლენა, რომელიც ასპარეზზე გამოდის, არის ჩვენი ოჯახი და სახლის გარემო. გარემო, რომელშიც ჩვენ გავიზარდეთ, შეტყობინებები, რომლებსაც ვიღებთ ჩვენი მშობლებისგან ან მომვლელებისგან, ყველა მნიშვნელოვან როლს ასრულებს ჩვენი თვითშეფასების ჩამოყალიბებაში. იყო თუ არა ბევრი პოზიტიური კომუნიკაცია? აღიარება, შექება? თუ პასუხი დადებითია, უფრო სავარაუდოა, რომ განვითარებული გვაქვს თვითშეფასების ჯანსაღი გრძნობა. პირიქით, არასტაბილურმა ან მტრულმა ოჯახურმა გარემომ შეიძლება ზიანი მიაყენოს ჩვენს თვითშეფასებას. 

2. სოციალური და თანატოლების გავლენა – როცა ვიზრდებით ვურთიერთობთ უფრო ფართო წრესთან. მეგობრები, კლასელები, მასწავლებლები, კოლეგები – ისინი ყველა ჩვენი სამყაროს ნაწილი ხდებიან. თანატოლების მიღება, სოციალური ურთიერთქმედება, ყოველივე ამან შეიძლება გავლენა მოახდინოს იმაზე, თუ როგორ ვუყურებთ საკუთარ თავს. პოზიტიურმა ურთიერთქმედებამ და წარმატებებმა შეიძლება გაზარდოს ჩვენი თვითშეფასება, ხოლო ნეგატიურმა გამოცდილებამ ან წარუმატებლობამ შეიძლება დაარღვიოს იგი.  

3. მედია და საზოგადოების გავლენა კიდევ ერთი მნიშვნელოვანი მოთამაშეა. ჩვენ ვცხოვრობთ სამყაროში, რომელიც დაკავშირებულია ფილმებთან, სატელევიზიო შოუებთან, სოციალურ მედიასთან, რეკლამასთან. ისინი ყველა ასახავს „იდეალური“ ცხოვრების სტილის, სხეულების, კარიერის, ურთიერთობების სურათებს, რამაც შეიძლება ზოგჯერ შექმნას არარეალური სტანდარტები. როცა საკუთარ თავს ამ „იდეალებთან“ ვადარებთ, ამან შეიძლება გამოიწვიოს არაადეკვატურობის განცდა და, თავის მხრივ, თვითშეფასების დაქვეითება.

4. და ბოლოს, არის ჩვენი პირადი მიღწევებისა და წარუმატებლობის გავლენა. ეს ეხება ჩვენს დასახულ მიზნებს, ჩვენს წინაშე არსებულ გამოწვევებს და შედეგებს, რომლებსაც განვიცდით. ყოველი მიღწევა შეიძლება იყოს მაღალი თვითშეფასების საფეხური. მეორეს მხრივ, წარუმატებლობამ შეიძლება განსაზღვროს ჩვენი თვითშეფასება.  

როგორ გავაუმჯობესოთ თვითშეფასება?

თვითშეფასების ამაღლება არ არის ის, რაც ერთ ღამეში ხდება. ეს არის მოგზაურობა, ხშირად თავისი წილი აღმავლობითა და ვარდნით. ვისწავლოთ საკუთარი თავის თანაგრძნობა – ერთ-ერთი პირველი ნაბიჯი არის საკუთარი თავის თანაგრძნობის პრაქტიკა. ეს ნიშნავს, რომ ვიყოთ კეთილგანწყობილი საკუთარი თავის მიმართ, როცა გავდივართ რთულ პერიოდს ან როცა შეცდომას ვუშვებთ. მოვექცეთ საკუთარ თავს ისეთივე სიკეთითა და გაგებით. კიდევ ერთი გადამწყვეტი ნაბიჯი არის უარყოფითი აზროვნების გამოწვევა. 

თუ თქვენ ყოველთვის უარყოფითად ფიქრობთ საკუთარ თავზე, ეს აზრები ხელს შეგვიშლის განვითარებაში. მცირე მიზნების დასახვამ და მიღწევამ ასევე შეიძლება საოცრება მოახდინოს ჩვენს თვითშეფასებაზე. ისინი შეიძლება იყოს ისეთივე მარტივი, როგორიცაა ახალი რეცეპტით კერძის მომზადება, წიგნის დასრულება ან დილით ადრე გაღვიძებაც კი. ამ მცირე მიზნების მიღწევამ შეიძლება მოგვანიჭოს მიღწევის გრძნობა და გაზარდოს ჩვენი თავდაჯერებულობა. 

ფიზიკური ჯანმრთელობა ასევე მნიშვნელოვან როლს თამაშობს. რეგულარულ ფიზიკურ აქტივობას შეუძლია გაზარდოს ჩვენი ენერგიის დონე, გააუმჯობესოს განწყობა, შეამციროს შფოთვა და ხელი შეუწყოს კეთილდღეობის განცდას, რაც ხელს შეუწყობს ჯანსაღ თვითშეფასებას. 

პოზიტიური ურთიერთობების შენარჩუნებამ ასევე შეიძლება გაზარდოს ჩვენი თვითშეფასება. ვეცადოთ გარშემო გვყავდეს ის ადამიანები, რომლებიც პატივს გვცემენ და გვაფასებენ. ტოქსიკური ან ნეგატიური ურთიერთობები შეიძლება საზიანო იყოს თვითშეფასებისთვის, ამიტომ უმჯობესია დისტანცირება მოვახდინოთ ასეთი გავლენისგან. 

გვახსოვდეს, თვითშეფასება არ არის ფუფუნება, ეს აუცილებლობაა. ეს არის საფუძველი, რომელზეც ჩვენ ვაშენებთ ჩვენს ცხოვრებას. როდესაც ჩვენი თვითშეფასება ჯანსაღია, ჩვენ ვართ გაწონასწორებული, თავდაჯერებული და უფრო მარტივად ვაღწევთ მიზნებს. თვითშეფასების გაუმჯობესება არ არის სრულყოფილებისკენ სწრაფვა, ეს არის ჩვენი სრულყოფილად არასრულყოფილი მეს მიღება. ეს არის ჩვენი ძლიერი და სუსტი მხარეების, ჩვენი წარმატებებისა და წარუმატებლობის აღიარება და იმის ცოდნა, რომ ისინი არ განგვსაზღვრავენ ჩვენ, არამედ ხელს უწყობენ იმას, თუ ვინ ვართ ჩვენ.