ამბობენ, ვინც სვანეთში არ ყოფილა, მას საქართველო არ უნახავსო. მართალია ეს ხმამაღალი ნათქვამია, რადგან საქართველო ფართო და მრავალფეროვანია, მაგრამ სვანეთი მართლაც უნიკალური და გამორჩეულია.
სვანეთი – პირველია, რაც ზაფხულში საქართველოში უნდა მოინახულო. აქ ყველაზე მაღალი და ლამაზი მწვერვალებია.
მესტია – ტურისტული ცენტრია, სადაც ინფოცენტრია მოწყობილი, სასტუმროები და სასტუმრო სახლები საკმაოდაა, ინფრასტრუქტურა ყოველწლიურად იზრდება. მესტიიდან ახლომდებარე ღირსშესანიშნაობებთან ათეულობით მარშრუტი მიდის.
მესტიიდაან 48 კმ-შია უნიკალური მაღალმთიანი სოფელი უშგული – ოფიციალურად ყველაზე მაღალი დასახლება ევროპაში. საქართველოს ყველაზე მაღალი მწვერვალის – შხარას გარდა აქ დახლოებით 30 შუასაუკუნეების სვანური კოშკია და პრაქტიკულად უგზოობა, რომელიც არარეალურ სილამაზეს ჩრდილს მაინც ვერ აყენებს.
მესტიიდან უშგულში ფეხით სამ დღეში მიხვალთ, ცხენით ერთ დღეში, ხოლო ყველგანმავლით 4 საათში.
საუკეთესო დრო სვანეთში სამოგზაუროდ
მიუხედავად იმისა, რომ ზამთარში თეთნულდსა თუ ჰაწვალზე თხილამურებით სრიალებენ და ათეულობით კილომეტრი სათხილამურო ტრასებია, ზამთარსა და ადრეულ გაზაფხულზე მესტია მაინც შედარებით „იძინებს“. უშგულისკენ მიმავალი გზა კი ხშირად უბრალოდ ჩაკეტილია. სვანეთში სეზონი ცოტა გადაწეულია. გაზაფხული მაისიდან დგება, სრულფასოვანი, მაგრამ ხანმოკლე ზაფხული კი აგვისტოში. შესაბამისად, საუკეთესო დრო სალაშქროდ და ბუნებით დატკბობისთვის ივნისი-აგვისტოა. დღეების რაოდენობა ინდივიდუალურია, მაგრამ ერთ კვირამდე თუ დარჩებით იდეალურია, სამი დღე კი მინიმუმია.
თბილისიდან სვანეთში
მესტიაში 2010 წელს პატარა აეროპორტი (თამარ მეფის სახელობის) გაიხსნა, სადაც რეისები ნატახტარიდან სრულდება.
თვითმფრინავი ბუნებრივია პატარაა, 20-ადგილიანი.
ოფიციალური ინფორმაციით:
✈ ფრენები ნატახტარის აეროდრომიდან მესტიის მიმართულებით და პირიქით კვირაში ოთხჯერ სრულდება: ორშაბათს, ოთხშაბათს, პარასკევსა და კვირას.
? ბილეთის ღირებულება 90 ლარი გახდა (ბოლო ინფორმაციაა). 12 წლამდე ბავშვებისთვის ვრცელდება 30%-იანი ფასდაკლება, ხოლო 3 წლამდე მგზავრობა უფასოა.
ავიაბილეთების წინასწარ დაჯავშნა და შეძენა შესაძლებელია ტურისტულ კომპანიაში Vanilla Sky. თუმცა ამ ეტაპზე არცერთ პერიოდზე არც ფრენები, არც ფასები არ იძებნება, მითითებულ ნომრებზე კი არავინ პასუხობს. მაინც საქართველოა რა.
ფრენები ქუთაისიდანაც სრულდება – ორშაბათსა და პარასკევს (50 ლარი).
მესტიაში „მარშუტკით“
მესტიაში ყველაზე აქტიურად სამარშრუტო ტაქსები დადიან. დიდუბის სადგურიდან გასვლა 30 ლარია და გზას მთელი დღე უნდა – 8-9 საათი.
თბილისიდან ზუგდიდში მატარებლით წასვლა და იქიდან გზის „მარშუტკით“ გაგრძელებაც შეიძლება. ზუგდიდიდან მესტიამდე დაახლოებით 4 საათის გზაა, ზაფხულობით დღეში რამდენიმე მანქანაც დადის, ფასი – 20 ლარია. „მარშუტკები“ ცენტრალური სადგურიდან და ქალაქის ცენტრიდან გადიან.
მესტიაში წასვლა ქუთაისიდან და ბათუმიდანაც შეიძლება. ქუთაისში ავტოსადგურიდან გადიან, გზას 7 საათი სჭირდება. ბათუმიდან დაახლოებით 6 საათის გზაა, ფასი 25 ლარია.
ალბათ თავადაც ხვდებით, რომ ფასები მაინც პირობითია და როდის რა შეიცვლება არავინ უწყის: დამდეგ ზაფხულს და სეზონზე შეიძლება მოიმატოს კიდეც.
ტრანსპორტი მესტიაში
მესტიაში არის შიდა „მარშუტკები“, რომლებიც მეზობელ სოფლებში დადიან, მაგრამ მათზე დაყრდნობა ცოტა რთულია.
უშგულამდე ყველგანმავლები ან სპეციალური სრულამძრავიანი მინიბუსები დადიან. მძღოლს ცენტრში, მოედანზე იპოვით ან თუნდაც კაფეში. ნებისმიერი ადგილობრივი გეტყვით ვის უნდა მიმართოთ.
ფასი შეთანხმებითაა. დამოკიდებულია გაჩერებების რაოდენობაზე და იმ მომენტისთვის გზის მდგომარეობაზე. ისე, საშუალოდ 200 ლარს (80 დოლარს) იღებენ წასვლა-წამოსვლაზე.
ინტერნეტი მესტიაში
მესტიის მთავარ მოედანზე პატარა სკვერია, სადაც მინერალური წყლის წყაროა, მის მოპირდაპირედ კი კაფე, სადაც ინტერნეტში მუშაობას შეძლებთ (კარგი სიჩქარის wifi). ისე, ინტერნეტი ბევრ სასტუმრო სახლშია, ოღონდ ცალკეა გადასახდელი (ზოგან ნომრის ღირებულებაში შედის).
კაფეს გვერდითაა ტურისტული ცენტრი, სადაც მარშრუტების რუქებს აიღებთ და აუცილებლად სანახავ ადგილებზე მოგიყვებიან.
მოედნის ირგვლივაა რამდენიმე მაღაზია, სადაც აუცილებელს ყველაფერს ნახავთ. მაგრამ ფასები საქონელსა და პროდუქტებზე თბილისთან შედარებით საგრძნობლად ძვირია.
რა უნდა ნახოთ სვანეთში
უშუალოდ მესტიაში ბევრი ღირსშესანიშნაობა არ არის, მაგრამ ერთი-ორი დღით დარჩენა ღირს. შეივლით კაფეში, დააგემოვნებთ ნამდვილ კუბდარს, გემოს გაუსინჯავთ სხვა უნიკალურ სვანურ კერძებს, რასაც ბუნებრივია მთელ მსოფლიოში ვერსად შეხვდებით.
სვანური კოშკები მესტიაში ისეთი ძველი არ არის, როგორც უშგულში, მაგრამ თვალში პირველი ისინი გეცემა. სვანეთში სამ ასეულზე მეტი კოშკია. ყველა ისტორიულ ფასეულობას არ წარმოადგენს, ყველაზე მაგრები უშგულშია. საღამოობით მესტიის კოშკები განათებულია და ულამაზესი სანახავია, საუკეთესო ხედია სასტუმრო „თეთნულდიდან“, რომელიც ყველაზე კარგი და ყველაზე ძვირია დასახლებაში.
სვანეთში დღემდე შემორჩენილია X-XIII საუკუნეების 70-ზე მეტი ეკლესია, საკულტო ნაგებობა და 240 კოშკი.
თუ სვანეთში საკუთარი ავტომანქანით (ან იჯარით აღებული) მიდიხართ, დასახლებულ პუნქტ ჯვარიდან მარცხნივ ენგურჰესია – გრანდიოზული ნაგებობა მთებში. სხვათა შორის, შეერთებულ შტატებში მსგავსი – ჰუვერის კაშხალი – ტურისტულ ღირსშესანიშნაობად გააკეთეს დასათვალიერებელი მოედნებით, ავტოპარკინგით, ექსკურსიებით, მუზეუმით.
ენგურჰესის კაშხალის სიმაღლე 271 მეტრია, სიგრძე – 728 მეტრი.
ავტომობილით კაშხლამდე ვერ მიხვალთ, გზის გარკვეული მონაკვეთი ფეხით უნდა გაიაროთ. ტურისტებისთვის შესვლა ნებადართულია.
სვანეთის ისტორიისა და ეთნოგრაფიის მუზეუმი
მუზეუმი 1936 წელს დაარსდა და მასში დაცულია: სვანეთის ტერიტორიაზე არქეოლოგიური გათხრების შედეგად მოპოვებული მასალები; ქართული ჭედური ხელოვნებისა და ხატწერის უნიკალური ნიმუშები; უძველესი ხელნაწერები; ადრეული და გვიანი შუასაუკუნეების საომარი აღჭურვილობის, რკინის, ვერცხლის, სპილენძის ნაკეთობების, სამკაულების, ჭურჭლის, ქსოვილების ნიმუშები; ძველი სვანეთის ყოფის ამსახველი ეთნოგრაფიული ნივთები და სხვა.
ფასი: მოზრდილი 7 ლარი; სტუდენტი 1 ლარი; სკოლის მოსწავლე და პენსიონერი 0.5 ლარი.
მიხეილ ხერგიანის სახელობის მუზეუმი
მუზეუმში გამოფენილია ცნობილი მთასვლელის, სპორტის საერთაშორისო ოსტატის მიხეილ ხერგიანის (1932-1969 წ.წ.) პირადი ნივთები (სამოსი, ალპინისტური აღჭურვილობა, ფოტოები, ჯილდოები, საჩუქრები – მათ შორის ვისოცკის სიმღერის ჩანაწერი, რომელიც მან ხერგიანსმიუძღვნა და სხვა).
ლაღამის მაცხოვრის ფერიცვალების ეკლესია
ტაძარი დაბა მესტიის ძველ უბანში, ლაღამში მდებარეობს. ორსართულიანი ბაზილიკის პირველი სართული დიდმოწამე ქალწულის ბარბარეს (ბარბლაშ) სახელობისაა და IX საუკუნით თარიღდება. მასში შემორჩენილია ფრესკული მხატვრობის ფრაგმენტები. მეორე სართული XIII-XIV საუკუნეებშია დაშენებული და მორთულია ლამაზი ფრესკული მხატვრობით. ტაძრის ჩრდილო ფასადზე გამოსახულია “ადამისა და ევას განდევნა სამოთხიდან”, ხოლო აღმოსავლეთით “წმ. ევსტაფეს ნადირობა”. ტაძარში დაცულია XIII საუკუნის მაცხოვრის (პანტოკრატორი) ოქროვერცხლის ჭედური ხატი.
ჰაწვალის საბაგირო და ხედი ზურულდიდან
მესტიიდან 8 კილომეტრში, ფიჭვნარის გავლით ხვდებით ჰაწვალში, საიდანაც კილომეტრნახევრიანი სიგრძის საბაგიროს მეშვეობით შესაძლებელია ზურულდის მთაზე ასვლა. ზამთარში აქ 2 400 მეტრიანი სათხილამურო ტრასა ფუნქციონირებს. წელიწადის ნებისმიერ დროს ზურულდიდან უნიკალური ხედი იშლება უშბის მთებით, თეთნულდის თეთრი კალთებით და კავკასიონის ქედით.
მესტიის ბოლოში, 1400 მეტრის სიმაღლეზეა. კომპლექსი შედგება მგზავრების ტერმინალისა და 1120 მეტრი სიგრძის ასაფრენ-დასაფრენი ზოლისგან. პროექტი არქიტექტორ იურგენ მაიერის ხელმძღვანელობით განხორციელდა. ასაფრენი ზოლის სიახლოვეს რამდენიმე სვანური კოშკია. იღებს ზამთარში 18 ადამიანის და ზაფხულში 50 ადამიანის ტევადობის მომცრო თვითმფრინავებს.
ხეობური ტიპის მყინვარი მდებარეობს სვანეთის კავკასიონის მთავარი ქედის სამხრეთ კალთაზე, მდინარე მესაუცილებლად ტიაჭალის სათავეში. მყინვარის სიმაღლე 1850 მეტრია. ჭალაათი ერთადერთი მყინვარია, რომელიც იჭრება ტყის ზონაში. მყინვარი საზრდოობს მწვერვალების ბჟედუხის, ჩათინისა და დალაყორის ნაკადებით.
მესტიის მუნიციპალიტეტში მდებარე თემი შედგება 8 სოფლისგან: აგრაი, იფრარი, ლალხორი, დავბერი, ხე, ვიჩნაში, ხალდე, ლასკრალი. ძირითადი ღირსშესანიშნაობებია: იფრარის XI საუკუნის ეკლესია, XI საუკუნის წმ. კვირიკეს ეკლესია (ლაგურკა) და სოფელი ხე.
სოფელ ადიშის მიდამოებში შუა საუკუნეების ქართული ხელოვნების მრავალი ძეგლია: კედლის მხატვრობით შემკული ოთხი ეკლესია, საცხოვრებელი სახლები, კოშკები, ჭედური ხელოვნების ნიმუშები.
იფარი-ნაკიფარის წმინდა გიორგის ეკლესია
დარბაზული ტიპის სამლოცველოს აღმოსავლეთით ფასადი მოხატულია ცხოველთა რელიეფური გამოსახულებებით. მისი ინტერიერი მეფის მხატვარ თევდორეს მიერ 1130 წელს შეიქმნა. აქვე ინახება XI საუკუნეში მოღვაწე ოქრომჭედლის ასანის მიერ შესრულებბული წმ. გიორგის ჭედური ხატი.
ეკლესია სოფელ ლატალში მდებარეობს. სვანები მას „მაცხვარიშით“ მოიხსენიებენ. დარბაზული ტიპის ეკლესია აშენებულია X საუკუნეში და გამოირჩევა მაღალმხატვრულობით. ტაძარში დაცულია XII საუკუნის ბიზანტიური საწინამძღვარო ჯვარი, რომელიც ტიხრული მინანქრითაა შემკული.
სხვა ღირსშესანიშნაობები
ზემო სვანეთში მრავალი ადგილია, სადაც ფეხით მისვლა, ბუნებით დატკბობა და დასვენება შეიძლება. განსაკუთრებით მიმზიდველია:
მესტიაში: ქორულდის ტბები;
ბეჩოში: გულის მყინვარის მისადგომები, ბეჩოს უღელტეხილის ჩანჩქერი;
შიხრის ველი უშბის ძირას;
კალაში: კვირიკეს ეკლესიიდან გადაშლილი კავკასიონის ქედის პანორამა;
მულახში: ტყე, ალპური მდელოები და მდინარის ხეობები;
იფარში: თეთნულდის მისადგომები სოფელ ადიშთან;
ცხუმარში: ენგურის ხეობის პანორამა
უშგული
უშგული შხარას ძირას, ენგურისა და შავწყალა-ქვიშარას შესართავთან მდებარეობს. თემი შედგება 4 სოფლისგან (ჟიბიანი, ჩვიბიანი, მურყმელი, ჩაჟაში) და მისი სიმაღლე ზღვის დონიდან 2200 მეტრამდეა. თემის ცენტრი – სოფელი ჩაჟაში მუზეუმადაა გამოცხადებული და იუნესკოს მსოფლიო კულტურული მემკვიდრეობის ძეგლთა ნუსხაშია შეტანილი.
უშგული სახელმწიფოებრივი მნიშვნელობის გზებით უკავშირდება მესტიასა და ლენტეხს. ლენტეხთან დამაკავშირებელი გზა გადის ზაგაროს უღელტეხილზე, რომელიც წელიწადში მხოლოდ სამ თვესაა გახსნილი. ამჟამად თემში დაახლოებით 70 კომლი სახლობს.
უშგულთან ახლოს, ენგურის სათავეებთან მოდის მინერალური წყალი.
უშგულის ეტიმოლოგიას ”უშიშარ გულს” უკავშირებენ. ისტორიულად, უშგული უბატონო თემი იყო. უშგულში გაბატონების მსურველი 7 თავადი მოკლეს. მათ შორის უკანასკნელი იყო ფუთა დადეშქელიანი, რომელიც უშგულის ლამარიაში მთელმა სოფელმა ერთად მოკლა.
უშგულის ღირსშესანიშნაობებია:
უშგულის ლამარია
უშგულის არქეოლოგიური მუზეუმი
თამარ მეფის საზაფხულო და საზამთრო კოშკები
მაცხოვრის სახელობის ეკლესია – სოფელ მურყმელში
წმ. ბარბარეს სახელობის ეკლესია – სოფელ მურყმელში
მაცხოვრის სახელობის ეკლესია – სოფელ ჩვიბიანში
მაცხოვრის სახელობის ეკლესია – სოფელ ჟიბიანში
წმ. გიორგის სახელობის ეკლესია – სოფელ ჟიბიანში
ეკლესია – სოფელ ჩაჟაშში;
შხარას მისადგომები
სად უნდა იცხოვროთ სვანეთში
სვანეთში ორი ტიპის საცხოვრებელია – სასტუმრო სახლები (გესთ ჰაუსი) და სასტუმროები.
სასტუმრო ბევრი არ არის და ის ბევრად ძვირია გესთ ჰაუსებზე. ყველა სასტუმრო სახლი დაახლოებით ერთი ფასია. აქაური ლუქსი ნიშნავს, რომ ჩვეულებრივ ნომერში ორ საწოლთან და მინიმალურ ავეჯთან ერთად თავისი საშხაპე და ტუალეტია. კარგ გესთ ჰაუსებში საშუალო ფასი 40-50 ლარია ერთ ადამიანზე. უფრო იაფანი სახლებიცაა – 20-25 ლარად. არასეზონზე კიდევ უფრო იაფადაც იშოვით ოთახს.
სასტუმრო „თეთნულდის“ გარდა (რომელიც საუკეთესო ადგილზე მდებარეობს, აივან-ტერასით და ლამაზი პანორამით, ყველაზე კომფორტულია) ასევე არის „სვანეთი“. აქ ფასი 60 დოლარიდან იწყება და საუზმე შედის.
აი რამდენიმე სასტუმრო სახლი, რომლებსაც კარგი ადგილმდებარეობა, კარგი ხედი, ასევე კაფე და ინტერნეტი ქვს:
Villa Gabliani
Guesthouse Sakhli
Guesthouse Mestia 32 – ფასი 20 დოლარიდან ორ ადამიანზე. ახალი სასტუროა ცენტრთან. აქვს დიდი ვერანდა და უფასო wifi.
SvanHouse – ნომერი 30 დოლარი ორ ადამიანზე. უფასო wifi, ხედი მთებზე.
Svan-Ski – 20 დოლარიდან. ცენტრშია, კაფესა და მაღაზიების გვერდით. უფასო wifi, პანორამული ხედი მთებზეა.
NinoRatiani’s – 16 დოლარი ორ ადამიანზე ან 11 დოლარი ერთზე. კარგი ადგილმდებარეობა, დამატებით თანხად საუზმეს და ვახშამს შეუკვეთავთ.
ფასებია რა თქმა უნდა მომდევნო საზაფხულო სეზონის არ არის და დიდი ალბათობით გარკვეულ ცვლილებებს დაექვემდებარება.
