როგორ შევამციროთ ავადობა ბავშვებში, ეს მიმდინარე სეზონის მთავარი თემაა. რა არის ძლიერი იმუნინეტის მთავარი წყარო, გრიპის ვაქცინა, ვიტამინები თუ იმუნიტეტის წამლები? რა ასუსტებს და რა აძლიერებს იმუნიტეტს, ამ თემაზე გადაცემაში ,,სტუმრად ექიმთან” თბილისის სახელმწიფო სამედიცინო უნივერსიტეტის ასოცირებულმა პროფესორმა, მედიცინის დოქტორმა, პედიატრმა ეკა უბერმა ისაუბრა.

ეკა, დავიწყოთ საუბარი იმით, რამდენად ვნებს იმუნიტეტს ხშირი ავადობა და მართალია თუ არა, რომ ხშირი ავადობა ქმნის მომავალში მყარ იმუნიტეტს? 

ერთი თვალთახედვიდან ყველა ბავშვის შეფასება შეუძლებელია. ხშირად მოავადე ბავშვების ოთხი კატეგორია არსებობს. პირველი: 50%-ში ბავშვებს 6-8 ჯერ აქვთ ვირუსული ინფექცები და ისინი პრაქტიკულად ჯანმრთელებად ითვლებიან, რადგან არ ურთულდებათ ბაქტერიული ინფექციით, 1 წლიდან 6 წლამდე ასეთი მდგომარეობა ჩვეულებრივ მოვლენად განიხილება. თუ ბავშვი დადის ბაღში, ოჯახში სიმჭიდროვეა, ხვდება საზოგადოებრივი თავშეყრის ადგილებში, დახურლ სივრცეში ხშირად უწევს ყოფნა, შესაძლოა ავადობების რიცხვი 8-12 ავიდეს, მაგრამ ეს ვერ გახდება შეფასების კრიტეიუმი, თუ რამდენად მყარი ან სუსტი იმუნიტეტი აქვს ბავშვს.

მეორე კატეგორიაში ერთიანდებიან ალერგიული ფონის ბავშვები, რომელთაც ინფექციური დაავადების მსგავსი სიმპტომატიკა  უვლინდებათ და ხშირად რთულია მშობლისთვის დიფერენცირება ეს არის ალერგია თუ გაციება. ხშირად არასწორი დიაგნოსტიკით მიდის მკურნალობა და გაციების საწინაარმდეგო მედიკამენტებს აძლევენ ბავშვს, რაც შედეგს არ იძლევა, რთულდება და დროში იწელება, შესაბამისად შეიძლება ჩამოყალიბდეს ტერმინი, რომ ბავშვი არის ხშირად მოავადე.

მესამე ჯფუფში 10-15 % ხვდება, ესენი არიან სხვა ქრონიკული დაავადების მქონე ბავშვები, რომელთრაც რესპირატორული, ზედა სასუნთქი გზების დაავადებებე ურთულდებათ, რადაგან თანმდები დაავადება სწრაფად ალაგების საშუალებას არ აძლევს, ეს შეიძლება იყოს ცისტური ფიბროზი, ცელიაკია, შაქრიანი დიაბეტი, ენდოკრინული დაავადებები, სიმსუქნე, ფარისებრი ჯირკვლის დისფუნქცია და ა.შ.

მეოთხე ჯგუფს წარმოადგენენ რეალურად იმუნოდეფიციტის მქონე ბავშვები, რომელთაც მთელი რიგი შეფასებები ჭირდება ამ სტატუსის მისანიჭებლად. ამას წყვეტს ექიმი და არა დედა. დედას არ აქვს შესაძლებლობა შეაფასოს ნამდვილად სჭირდება თუ არა  ანტიბიოტიკი ყველა ჯერზე. საბედნიეროდ, იმუნოდეფიციტის მქონე ბავშვები ძალიან ცოტაა, ასეთი ბავშვები ბაღში ვერც ხვდებიან.

ერთმანეთს რომ შევადაროთ ბაღის ასაკის ბავშვები, ხშირად ერთ ჯგუფში, ერთნაირი ვირუსების კონცენტრაციისას, ვიღაც მუდამ ავადობს, ვიღაც არა. ეს ხომ ნიშნავს, რომ ხშირად მოავადეს დაბალი იმუნური სისტემა აქვს?

ბავშვები, რომლებიც პრაქტიკულად არ ავადობენ, თუნდაც მსუბუქი რესპირატორული ინფექციებით, ძალიან მცირე პროცენტია. ევროპაში და ამერიკაში ბავშვებს, რომლებსაც გეგმიური ვაქცინაცია არ აქვთ ჩატარებული, არ იღებენ ბაღში. ჩვენს ქვეყანაში ეს პირობა არ არსებობს, შესაბამისად, დახურულ სივრცეში, სადაც შესაძლოა ჰიგიენის ნორმები არასრულფასოვნად იყოს დაცული, ზოგიერთი ბავშვი უფრო ხშირად ავადობს, ზოგიერთი ნაკლებად.

დღეს ექიმები ხშირად ამბობენ, რომ იმუნიტეტის ასამაღლებელი წამალი არ არსებობს, მაშინ რისთვის იქმნება ამდენი პრეპარატი?

ასეთი წამლების უმრავლესობას აქვს პლაცებო, ანუ ფსიქოლოგიური ეფექტი. მშობელი დარწმუნებულია, რომ ბავშვს შველის და ესეც მნიშვნელოვანია. ასეთი პრეპარატების უმრავლესობა არის კვებითი დანამატები, ბავშვი თუ სრულფასოვნად და რაციონალურად იკვებება, თუ ყველა მიკროელემენტს, ცილებს, ნახშირწყლებს და ცხიმებს დაბალანსებულად იღებს, მას კვებითი დანამატი არ სჭირდება.

ბავშვი, რომელიც ყველდღიურად მინიმუმ ორი საათი იმყოფება სუფთა ჰაერზე გაცილებით ნაკლებად ავადობს, ვიდრე ის ბავშვი, ვინც მუდმივად დახურულ სივრცეშია.

დიდი მნიშვნელობა აქვს დღენაკლულობას, D ვიტამინის კონცენტრაციას, პრაქტიკამ აჩვენა, რომ ასეთი პატარები უფრო ხშირად ავადობენ რესპირატორული ტრაქტის ინფექციებით.

ავადობის სიხშირის შემცირებასთან მიმართებაში ცხვირის ღრუს დატენიანება ერთ-ერთი მნიშვნელოვანი კომპონენტია. ადგილობრივად მაზის წასმა უფრო მეტად მითია, დატენიანება ჩვეულებრივი ფიზიოლოგიური ხსნარით უნდა მოხდეს.

იმუნიტეტის ასამაღლებელ მედიკამენეტებზე კვლევის შედეგების მიხედვით, დადგინდა, რომ ისინი ავადობის მაჩვენებელს 10-15% ამცირებენ.

გენეტიკურად დეტერმინირებული იმუნური სისტემის დეფექტები შემდგომში უკვალოდ ჩაივლის, მაგრამ პატარა ასაკში ხშირად ავადობა შესაძლოა ამ ფაქტორითაც იყოს განპირობებული, მედიკამენტოზური მკურნალობა ამ შემთხვევაში პრაქტიკულად არ არსებობს.

ბევრი მშობელი ბავშვს პროფილაქტიკისთვის სეზონურად C ვიტამინს ასმევს, რამდენად სწორია მოსაზრება, რომ ის გვიცავს გაციებისგან ?

C ვიტამინი ძალიან მცირედით ამცირებს ავადობის სიხშირეს, მაგრამ თუ დედას ჯერა, დაე მისცეს. მისი მიღება პროგნოზს არ ცვლის და დიდ იმედებს ვერც ერთ იმუნიტეტის გამაძლიერებელზე, მათ შორის ვერც C ვიტამინზე ვერ დავამყარებთ.

ზოგადა, რა აზრის ხართ ვიტამინებზე, როგორც იმუნიტეტის გასაძლიერებლ დამატებით რგოლზე, მიზანშეწონილოა თუ არა, ვიტამინები უჭმელი ბავშვებისთვის ?

იმუნიტეტის გაძლიერება ჯანმრთელ ბავშვს არ ჭირდება, იმუნოფეციტის მქონე ბავშვებში კი სხვა ტიპის მედიკამენტებით მიდის მკურნალობა და არა ადვილად ხელმისაწვდომი იმუნიტეტის გამაძლიერებლებით.

კვებითი ქცევა თავისებური კულტურაა და განსაკუთრებით სამ წლამდე, როგორც მივაჩვევთ ასევე გრძელდება მისი მოთხოვნლებები. თუ პატარას არ აქვს გასინჯული ტკბილი, არ იცის გემო, შეუძებელია მოითხოვოს. თუ ადვილად შეთვისებად ნახშირწყლებს, კანფეტებს და შოკოლადს თქვენ არ დააგემოვნებინებთ, მას ის არ მოუნდება. ბავშვისთვის ჯანსაღი კვების ნორმატივის  ჩამოყალიბება მშობლის პრეროგატივაა. მაგალითი ბავშვთა სახლებში არ არსებობენ ბავშვები, რომლებიც არ ჭამენ, ყველა ბავშვი ჭამს. ისინი ჭამენ იმას, რასაც სთავაზობენ, ზუსტად ეს ტაქტიკა უნდა ავირჩიოთ შვილებთან. ხშირად გვეჩქარება ხოლმე, რომ ბავშვმა ტკბილეული დააგემოვნოს, სიამოვნება მივანიჭოთ, მაგრამ მოდით სხვა რაღაცეებით მივანიჭოთ პატარებს სიამოვნება და არა კვებითი კომპონენტებით.

თუ ბავშვი არასრულფასოვნად იკვებება, იქ კვებითი დანამატები მნიშვნელოვანია, მაგრამ ვიტამინების კომპლექსების ხელაღებით მიცემა არ შეიძლება. უნდა განისაზღვროს ყოველი კონკრეტული ვიტამინის დეფიციტი და შემდეგ განისაზღვროს,  თუ რომელი ვიტამინების კომპლექსი უნდა  მიეცეს ბავშვს. თუ ბავშვს შერჩევითი უმადობა აქვს, მაშინ მადის გააქტიურების მცდელობის შედეგად გააქტიურება მადა სწორედ იმ არაჯანსაღ საკვებზე, რომელსც ისედაც მიირთმევს პატარა.

ბევრისგან მსმენია ბოლო დროს, რომ გრიპის საწინააღმდეგო ვაქცინა ასუსტებს იმუნიტეტს, რას გვეტყვით ამის საპასუხოდ?

გაციებაც და გრიპიც, ორივე ვირუსული ეტიმოლოგიისაა, მაგრამ გაციების ვირუსები უფრო მსუბუქია ვიდრე გრიპის. ორი შემთხვევას მსგავსი სიმპტომები აქვს, ცხელება, ცხვირიდან გამონადენი, ყელის ტკივილი, ყურების ტკივილი, ხველა, კონიუქტივიტი, ზოგადი ინტოქსიკაცია, შესაბამისად მშობლის მიერ მათი დიფერენცირება ძალიან რთულია. გრიპის ვირუსი უფრო საშიშია და მწვავედ მიმდინარეობს,  სეზონური გრიპის გართულებების მაღალი რისკის გამო სასურველია ყველა ბავშვი, განსაკუთრებით კი რისკ ჯგუფში შემავალი ადამიანები, ორსულები, 65 წელს გადაციებულები და ქრონიკული დაავადების მქონე ბავშვები იყვნენ აცრილნი. გართულებები თავიდან აცილება ამ მეთოდით გაცილებით მეტად შესაძებელია, ვიდრე სხვა ტრადიციული ხერხებით.

მართალია თუ არა, რომ იმუნიტეტს ანგრევს ანტიბიოტიკები და ჰორმონალური პტეპარატები?

მსოფლიოში ანტიბიოტიკების ჭარბი და არამიზნობრივი გამოყენების სამწუხარო ტენდეციაა.

თუ მიზანმიმართულად არის ანტიბიოტიკი დანიშნული, იქ იმუნიტეტის დანგრევაზე საუბარი არ არის, თუმცა ძალიან მნიშვნელოვანია მიზანმიმართულად იყოს დანიშნული და მიუხედავად იმისა, რომ ანტიბიოტიკების უმრავლესობა ფარტო სპექტრის არის, შეძლებისდაგვარად ვიწრო სპექტრის და ლოკალური მოქმედების დავნიშნოთ.

ყველა ანტიბიოტიკს აქვს თავისი გვერდითი მოვლენები, მაგრამ როდესაც ბაქტერიულ ინფექციასთან გვაქვს საქმე, დროულად დანიშნული ანტიბიოტიკი ძალიან დიდ საქმეს აკეთებს და გართულებების სერიოზული პრევენციაა.

არის თუ არა იმუნიტეტის კარგი წამალი გაკაჟება და ცივი წყალი ?

ხშირად მშობელი მეუბნება, რომ ბავშვს ოთხი დღეა მაღალი სიცხე აქვს და მეკითხება მისცეს თუ არა ანტიბიოტიკი.

ცხელება არ არის ანტიბიოტიკის მიცემის ჩვენება. ექიმი წყვეტს ლაბორატორიული და სხვა ტიპის კვლევების საფუძველს საჭიროა თუ არა ანტიბიოტიკის ჩართვა. ხშირად აღმოჩნდება, რომ ვირუსული ინფექციაა, რომელიც მაღალი ცხელებით მიმდინარეობს და მას სიცხის დამწევი პრეპარატების ფონზე თვითლიკვიდაცია ახასიათებს.

ჩრდილოეთის ქვეყნებში არის გაკაჟების მსგავსი ტენდენცია, მაგრამ მას გარკვეული ტრადიცია ჭირდება. ბავშვი, რომელიც სითბოშია გაზრდილი ასე ერთბაშად ცივ წყალში ვაბანაოთ ეს იმუნიტეტს არ გააკაჟებს, პირიქით მივალთ ავადობამდე. გადაციება არის ერთ-ერთი ფაქტორი, რის გამოც ადგილობრივი იმუნიტეტი ქვეითდება, შესაბამისად ცხვირის და პირის ლორწოვანიდან, რომელიც ვირუსების ადვილი მიმღებლობით ხასიათდება, გაციება ხელში გვაქვს.

თუ თავიდანვე შედარებით გრილ წყალში აბანავებთ, თხლად და მსუბუქად ჩააცვამთ, ხშირად გაანიავებთ ოთახს, კარგად დაატენიანებთ და ტემპერატურა 20-21 გრადუსს არ აღემატება, ასეთ ღონისძიებებს იმუნიტეტის გაჯანსაღება მოაქვს და ბავშვის იმუნური სტატუსიც უკეთესია.

რა უნდა ვიცოდეთ ნამდვილი იმუნოდეფიციტის შესახებ?

არსებობს კლინიკური სიმპტომატიკა, რომლითაც ექიმი ეჭვს მიიტანს იმუნოდეფიციტურ დაავადებაზე, მაგრამ მხოლოდ ლაბორატორიული დიაგნოსტიკით ხდება ამ ეჭვის დადასტურება. ეს შეიძლება იყოს ფიზიკური განვითარების შეფერხება, იმუნოდეფიციტური დაავადება ოჯახს წევრებს შორის, ჭრილობების გვიანი შეხორცება, რესპირატორული დაავადებების გართულება, რომელსაც სტაციონარში განთავსება და ინტრავენული გზით ანტიბიოტიკო ტერაპია ესაჭიროება ხშირად, ქრონიკული დიარეა და ა.შ.

იმუნოდეფიციტური დაავადება უამრავია, რომელსაც განსხვავებული სპეციფიკა ახასიათებს. მათი წილი პოპულაციაში ძლაიან მწირია და ასეთი ბავშვები იშვიათად გვხვდებიან.

რა რეკომენდაციები უნდა გავითვალისწინოთ, რომ მინიმუმამდე დავიყვანოთ ბავშვების ავადობა წლის მანძილზე?

მსოფლიო ჯანდაცვის ორგანიზაცია, პირველ რიგში, იმუნიტეტის გაჯანსაღების რეკომენდაციას იძლევა. ეს არის ცხოვრების ჯანსაღი წესი, ტემპერატურული რეჟიმის დაცვა, ხშირი სეირნობა სუფთა ჰაერზე, ჰიგიენის ნორმების დაცვა და გრიპის სეზონური ვაქცინაცია, რომელიც ავადობის და გართულებების სიხშირეს 60%-ით ამცირებს.

აუცილებელია ეროვნული კალენდრით გათვალისწინებული გეგმიური ვაქცინაცია, ხშირად მხვდებიან მშობლები, რომლებიც წინააღმდეგი არიან ვაქცინაციის, მე მესმის მათი ღელვა, რადგან მსოფლიოშია ასეთი ტენდენცია, მაგრამ როგორც პედიატრი გეტყვით, რომ ჩვენ არ ვართ ამ ინფექციებისგან დაცული, ბევრი მიგრანტია ჩვენს ქვეყანაში, რომელიც შესაძლოა ინფექციის მატარებელი იყოს. მე პირადად ჩემი შვილი ყველა გეგმიურ აცრაზე მივიყვანე, რაგდან მეშინია იმ ინფექციების, რომელიც ცირკულირებს და მეტსაც გეტყვით, შარშან წითელას გავრცელების მონაცემებმა საგანგაშო ნიშნულს მიაღწია საქართველოში და მე-2, მე-3 ადგილი გაინაწილა უკრაინასთან, ეს კატასტროფაა. გარდა იმისა, რომ წითელას ვირუსი ავადობის პერიოდშია არასასურველი, უკვე შემდგომში ამ ვირუსის გააქტიურების მხრივ წითელას ვირუსგადატანილი ადამიანები გარკვეული რისკის ჯგუფში არიან. მოგიწოდებთ და გთხოვთ ყველა მშობელს, ეროვნული, გეგმიური ვაქცინაცია აუცილებლად ჩაუტარეთ შვილებს.

გადაცემის აუდიოჩანაწერი