„სისტემური თვალსაზრისით, კიდევ ერთხელ დადასტურდა, რომ ჩვენში მმართველობა სუბიექტურია. ერთ მხარესაა რეგულაციები, ინსტიტუტები და ა.შ და მეორე მხარეს არის გადაწყვეტილებები, რომლებიც ამ სისტემის მთავარ ნაწილს – რეგულაციებს, კანონმდებლობასა და ინსტიტუტებს მიღმაა“, – აღნიშნულის შესახებ ანალიტიკოსმა და იურისტმა, „ფორტუნას“ ლევან ალაფიშვილმა ვაკის პარკში მომხდარი ტრაგედიის საქმის შეფასებისას განუცხადა.
ანალიტიკოსის მოსაზრებით, თუ სისტემა მუშაობს, ამ შემთხვევაში, ასეთი ინციდენტები ნულთან უნდა იყოს გათანაბრებული. „მთავარი ის კი არ არის, ხანძარი რომ გაჩნდება ის ჩავაქროთ, მთავარი ხანძრის გაჩენის პრევენციაა. ეს ნაწილი კი სწორედ გამართული სისტემის შემთხვევაშია მიღწეული, სხვა შემთხვევაში, ამას ვერავინ მიაღწევს“, – ამბობს გადაცემაში – „კვირის თემა – ნინი ხუგაშვილთან ერთად“ ლევან ალაფიშვილი.
ვაკის პარკში მომხდარი ტრაგიკული შემთხვევიდან 1 კვირის შემდეგ, რომელსაც 13 წლის მოზარდის, მარიტა მეფარიშვილის სიცოცხლე შეეწირა, საზოგადოებამ მხოლოდ ის იცის, რომ ამჟამად, მიმდინარე გამოძიების ფარგლებში, საქმეზე 9 პირია დაკავებული, მათგან ორი სწორედ იმ კომპანიის წარმომადგენელია, რომლის პასუხისმგებლობაშიც სავარაუდოდ, აღნიშნული შადრევნის უსაფრთხოების წესების დაცვა შედიოდა. ასევე, თანამდებობა დატოვა თბილისის მერიის გარემოს დაცვის სამსახურის წარმომადგენელმა გიგა გიგაშვილმა.
გადაცემაში – „კვირის თემა“ ლევან ალაფიშვილმა შეაფასა და მიმოიხილა ამ საქმის ირგვლივ მიმდინარე სამართლებრივი პროცედურები და ამასთან, სახელმწიფო სისტემურ პრობლემებზე ისაუბრა. მისი თქმით, მმართველობითი პრობლემაა ბევრად უფრო მასშტაბურია, ვიდრე ეს ერთი კონკრეტული, ძალიან სამწუხარო, მძიმე ინციდენტი.
ვაკის პარკში მომხდარი ტრაგედია – გადაცდომა თუ სისტემური პრობლემა
„მარიტამ დაგვანახა, რომ სისტემა არ მუშაობს. მარტო მერიის დონეზე კი არა, ზოგადად, ჩვენ სისტემა არ გვიყვარს და არ გვაქვს. სახელმწიფო ხომ საბოლოო ჯამში სისტემაა? სახელმწიფოს კონსტიტუციური ვალდებულება ისაა, ჩვენი ცხოვრებისთვის უსაფრთხო გარემო უზრუნველყოს.
აქედან გამომდინარე, მთავრობის [არ ვამბობ, რომელიმე კონკრეტულ ადამიანს] პოლიტიკური და კონსტიტუციური ვალდებულებაა, უზრუნველყოს ჩვენი ცხოვრებისთვის უსაფრთხო გარემო, მათ შორის, საზოგადოებრივ სივრცეში და თუ უფრო დავკონკრეტდებით, შადრევნებსა თუ პარკებში. რეზიუმედ კვლავ გავიმეორებ: სახელმწიფო, როგორც სისტემა ჩვენ არც გვაქვს, არც დემოკრატიული მმართველობის სტანდარტებს შევესაბამებით და რაც მთავარია, საზოგადოებაში მოთხოვნილებაც კი არ გვაქვს.
ხვდებით რაზე მიდის მსჯელობა? – კონკრეტულად ვინ რა ჩართო, ანუ, ხანძარი რომ გაჩნდა, მიკროდონეზე პასუხისმგებლობა ვის დავაკისროთო, ამას ამბობენ. ამ დროს, არავინ მსჯელობს სად არის სისტემური პრობლემა. ჩვენი ამოცანაა, რომ შევდგეთ ფუნქციონირებად, დემოკრატიულ სახელმწიფო სისტემად, სამომავლოდ, მსგავს ინციდენტებს, მხოლოდ ასე თუ გამოვრიცხავთ“, – განაცხადა ლევან ალაფიშვილმა „ფორტუნას“ ეთერში.
გამოძიება და სამართლებრივი ასპექტები
წამყვანის შეკითხვას, როგორ აფასებს ამ ეტაპზე მიმდინარე გამოძიების მსვლელობას და რა გამოიკვეთა ტრაგედიიდან 1 კვირის შემდგომ სამართლებრივ ჭრილში, იურისტმა ასე უპასუხა:
„რადგან იურისტი ვარ, მეტ-ნაკლებად სისხლის სამართალშიც ვიცი რა როგორაა, მსურს თქვენს აუდიტორიას გავაგებინო, რომ ეს მხოლოდ გამოძიების ძალიან საწყისი ეტაპია. აი, განაჩენი თუ დადგა, რა მუხლებით და ვის მიმართ დადგება, მერე უკვე შეგვიძლია კონკრეტული პირების პასუხისმგებლობაზე ვისაუბროთ.
შეგახსენებთ, რომ თავდაპირველად გამოძიება სხვა მუხლით დაიწყო და შემდეგ გადაკვალიფიცირდა, ერთი კვირა ჯეროვანი გამოძიებისთვის საკმარისი არ გახლავთ, უბრალოდ განვმარტავ, რომ გამოძიების მიმართ დიდი მოლოდინი არ შეიძლება გვქონდეს.
ხომ ყველას გვახსოვს 2015 წლის წყალდიდობა? მაშინ საქმე 2 ფაქტზე აღიძრა – ერთ-ერთი ე.წ ლომს შეწირული ადამიანის საქმე იყო, მეორე 2008 წელს, გზაგამტარი თუ ესტაკადა რომ აშენდაო, იმ დროს დაირღვა მშენებლობის წესებიო, მაშინაც საქმე იგივე – 241-ე მუხლით აღძრეს, ასე მოხდა თავდაპირველად ამ [ვაკის პარკში მომხდარი ტრაგედია] ინციდენტზეც.
რატომ შევადარე: გაგიგიათ, რომ 2015 წელს რომ საქმეები აღძრეს, ან ერთი და ან მეორე, [განსაკუთრებით 241-ე მუხლით აღძრული საქმე] ბოლომდე მივიდა? ვერა, რადგან სისტემურად არ იყო სწორი მიდგომა და შესაბამისად, გამოძიებაც იმთავითვე განწირული იყო. ანალოგიურად, ეს რომ გავითვალისწინოთ და ამ შემთხვევას შევადაროთ: პირველივე დღეს საქმე 241-ე მუხლით აღძრეს და მალევე გადააკვალიფიცირეს, ანუ გამოძიებამ, ამ ეტაპზე, თვითონ არ იცის.
ამ შემთხვევაში გამოძიებას სულაც არ ვსაყვედურობ, რა თქმა უნდა, ეს რთულია. მოლოდინი მაქვს, რომ გამოძიება სისწრაფეზე კი არა, ხარისხზე და შინაარსზე იქნება ორიენტირებული. ეგებ და ამ შემთხვევამ, გამოძიების შედეგებმა, არა კონკრეტული პირების და მათი პასუხისმგებლობის დონეზე დაგვიყანოს, არამედ სისტემურად ვიმსჯელოთ, რომ თუნდაც ეს საქმე ხარისხიანად გამოიძიონ“, – განაცხადა გადაცემაში – „კვირის თემა“ იურისტმა.
პრევენცია და სისტემური პრობლემების აღმოფხვრის გზები
რა უნდა გაკეთდეს საიმისოდ, რომ სამომავლოდ მსგავსი შემთხვევები თავიდან ავიცილოთ, ამასთან, როგორი უნდა იყოს სახელმწიფოს მიდგომა, წამყვანის ამ შეკითხვის საპასუხოდ, ანალიტიკოსმა აღნიშნა, რომ „აქ დიდი ნაწილი თუ არა სრულად, სამოქალაქო და პოლიტიკური კულტურის ამბავია.“
„თუკი ჩვენში – საზოგადოებაში და პოლიტიკურ პარტიებში რჩება ადგილი იმისა, რომ ხელისუფლებაში მოსვლის თუ ყოფნის შემთხვევაში, მათ ერთ მხარეს დატოვონ რეგულაციები, ინსტიტუტები და ამის მიღმა სუბიექტურად მართავდნენ, [ვგულისხმობ პარტიული, ფინანსური თუ სხვა სუბიექტური ინტერესების მმართველს] ეს უნდა დავძლიოთ. ეს მოგვცემს საშუალებას სახელმწიფოებრივი განვითარების შემდეგ ეტაპზე გადავიდეთ და სისტემა შევქმნათ.
სისტემა, რომელიც კვლავ ვიმეორებ, ფუნქციონირებს და მუშაობს, ესაა ყველაზე მნიშვნელოვანი. ჩემი მოკრძალებული მოლოდინი პირველ რიგში, პოლიტიკური პარტიების მიმართ იქნება, რომ სისტემურ ცვლილებებზე მსჯელობა დაიწყონ. უკვე დროა, 30 წელი გავიდა და ჩვენ დემოკრატიული სახელმწიფო სისტემა ვერ და არ შევქმენით.
მმართველობაში მოსვლის დროს, ყველა პოლიტიკური ძალა, ერთი და იგივე შეცდომას უშვებდა – რეგულაციები და ინსტიტუტები, რომლითაც ქვეყნის შიგნით და საერთაშორისო ინსტიტუტებთან თავს ვიწონებდით, რეალურად, ეს ინსტიტუტები არც აგვიმუშავებია ან მუშაობდნენ მხოლოდ ფრაგმენტულ შემთხვევაში. მმართველობის დიდი ნაწილი, საჯარო სივრცეში იყო და არის სუბიექტური გადაწყვეტილებები, ეს უნდა გავაცნობიეროთ.
თუნდაც ამ შემთხვევასთან დაკავშირებით, სისტემურობა რომ დაგანახვოთ: შესყიდვა რომ იგეგმება, მას წინ მოსამზადებელი სამუშაოები უძღვის, რომლის მთავარი არსი არის ფინანსური, ეკონომიკური, ტექნიკურ-ეკონომიკური, ასევე, უსაფრთხოების საკითხების ჯეროვანი კვლევა და პროცედურების ისე წარმართვა. ვინმეს საჯაროდ უთქვამს ეს საკითხები, ამ კონკრეტულ ინციდენტამდე როგორ დაიგეგმა? დარწმუნებული ვარ, ის ფორმალური მიდგომა ე.წ კვლევისა, ამ შემთხვევაშიც შეუსრულებელი იქნებოდა.
ანუ, იმის თქმა მინდა, თუ რაღაც და ამ შემთხვევაში, შესყიდვა თავიდანვე არასწორად დაგეგმე, მაგალითად, ექსპერტიზის ჩატარება გათვალისწინებული საერთოდ არ გაქვს, ბუნებრივია, შედეგი დადგება ის, რომ საზოგადოება საფრთხის მატარებელი ობიექტს მიიღებს.
რატომ ვახსენე ექსპერტიზა და აქვე დავაკონკრეტებ, რომ მე მხოლოდ იმაზე ვმსჯელობ, რაც გამოძიებამ გაასაჯაროვა: გამოძიება საუბრობს ექსპერტიზაზე, თუმცა ამ დროს რა სახის ექსპერტიზა ჩატარდა, საერთოდ ყურადღების მიღმაა დატოვებული და რაღა თქმა უნდა, ეს ვიღაცას ასე აწყობს და ამიტომ“, – აღნიშნა „ფორტუნას“ ეთერში ლევან ალაფიშვილმა.
ამასთან, ანალიტიკოსის მოსაზრებით, კითხვებს აჩენს ასევე უშუალოდ პროექტის ირგვლივ არსებული საექსპერტო დასკვნებიც, რომლის გარშემოც პასუხები ბუნდოვანია.
„პროექტი და ნახაზები რომ გაკეთდა და მასალები რომ არის მითითებული, რამდენად არის საბაზროსთან გაანგარიშებები მიახლოებული? მეორე, უკვე დაგეგმილი რომ შესრულდა, თანხა რომ დაიხარჯა, იმ რაოდენობის მასალა გამოიყენეს თუ არა? ახლა რაც ჩამოვთვალე, სადმე გსმენიათ ტექნიკურად გამართული იყო თუ არა, ესა თუ ის სამუშაო შესრულებული? ექსპერტიზა ჩატარდა? მე ყოველ შემთხვევაში არ მსმენია და ეჭვი მაქვს, რომ საერთოდ არ ჩატარდებოდა, იმიტომ, რომ არც ერთ მხარეს ამის შესახებ არ უთქვამს.
არსებობს სახელმწიფოში აკრედიტაციის ცენტრი, რომელიც კონკრეტულ პირებზე ორი ტიპის აკრედიტაციას გასცემს: ე.წ შესრულებული სამუშაოების აკრედიტაცია და მეორე – ტექნიკური საფრთხის კონტროლში საქმიანობის ინსპექტირება. გასაგებად რომ ავხსნა: არის თუ არა ლიფტები გამართული, ამის ზედამხედველობა ყველას არ შეუძლია. ასეთივე ცენტრი – ტექნიკური ზედამხედველობის ორგანო, ეკონომიკის სამინისტროშიც არსებობს, რომელიც ტექნიკურ საფრთხეებთან დაკავშირებით ასევე აკრედიტაციას გასცემს.
ასეთ რამ [ექსპერტიზა] ამ აკრედიტებულ პირებს უნდა ჩაეტარებინათ ან დაეგეგმათ მერიასა თუ სხვა შემსყიდველ ორგანიზაციებში. ამ შემთხვევაში, ხარჯთაღრიცხვის შემმოწმებელ პირებზე პასუხისმგებლობის დაკისრება: აი, ტექნიკური ნაწილი რატომ არ შეასრულე, შეასწორე ან შეამოწმეო, უბრალოდ კანონშესაბამისი არ არის და რაც მთავარია, ეს არის მცდელობა პოპულიზმისა, გამოძიების ამ ეტაპზე პასუხისმგებლობა ვიღაცას დააკისრო და მერე ეცადო, საპროცესო გარიგებებით, დრო რომ გაივლის, ის პირები სხვადასხვა გზით გაათავისუფლო.“– განაცხადა „ფორტუნას“ ეთერში ლევან ალაფიშვილმა და დასძინა, რომ ეს სწორი მიდგომა არ არის.
