35 წლის სტელა ანდრიუკი „ქალები საქართველოდან Women of Georgia“-ს საკუთარი ცხოვრების მნიშვნელოვან ეპიზოდზე უყვება. ავარიის შემდეგ მან ფეხები დაკარგა, თუმცა სულით არ დაცემულა და ცხოვრების გაგრძელება შეძლო. სტელა წერს იმ პრობლემების შესახებ, რომლებიც საქართველოში შშმ პირებს ექმნებათ.
„ავარია
2013 წელს, ბელიაშვილის ქუჩაზე ავარიაში მოვყევი. მე გონება დავკარგე და მანქანასაც ცეცხლი გაუჩნდა. ახლომდებარე რესტორნის თანამშრომელმა ჯერ მძღოლი გადმოიყვანა და მერე მე. პირველი მე მოვედი გონზე, თავბრუ მეხვეოდა, სახსრის მოტეხილობა მქონდა, მაგრამ ტკივილს საერთოდ ვერ ვგრძნობდი, ისეთი შოკი მქონდა. იმას ვფიქრობდი, მთავარია ცოცხალი ვარ-თქო, ღმერთს ვთხოვდი გონება არ დამეკარგა. სანამ სახანძრო მოვიდა მანქანა აფეთქდა, მესამე ვინც იჯდა მანქანაში, ის ბიჭი დაიწვა.
თურმე მე ჩემი ხელით დამირეკავს მამასთვის, ჩემი ხმა რომ გაეგო, რომ ცოცხალი ვარ. ჩემი ხელით გავიხადე სანდლები, მერე კი აღარ მახსოვს არაფერი. სხეულის 55% დამწვარი მქონდა, მანქანაში ტყავის სალონი იყო და ყველაფერი სხეულზე მქონდა მიკრული. სამი დღე ვიყავი აპარატზე შეერთებული, ისეთი მდგომარეობა მქონდა, ახლა აქ არ უნდა ვიჯდე, ცოცხალი არ უნდა ვიყო. ექიმი მეუბნებოდა ბუნების კანონები დაარღვიეო, გადარჩენის 1%-ს არ მაძლევდნენ.
პირველი ოპერაცია 2 აგვისტოს, ჩემს დაბადების დღეზე გამიკეთეს. პირველ რიგში ფეხების ამპუტაცია მოხდა, გადარჩენა შეუძლებელი იყო, სახსრები სულ დამწვარი მქონდა. მამას ხელი მოაწერინეს, რომ გაერისკათ იმიტომ, რომ დიდი რისკი იყო ცოცხალი ვერ დავრჩენილიყავი. ოპერაციის მერე რომ გავიღვიძე, არ ვიცოდი რომ ამპუტაცია გამიკეთდა, ვერ მეუბნებოდნენ, ეშინოდათ ეთქვათ და რამე არ დამმართნოდა.
თვალები რომ გავახილე, ექიმების ჩურჩული გავიგონე და მივხვდი, რომ რაღაცას მიმალავდნენ, მთელი სხეული მეწვოდა და გრძნობა მქონდა, რომ რაღაც სხეულის ნაწილი მაკლდა, პატარა მოძრაობაზე ენით აღუწერელი ტკივილი მქონდა. მარტო ერთ ხელს ვამოძრავებდი და ექიმი რომ გავიდა, ზეწარი გადავიხადე და დავინახე რომ ფეხები არ მქონდა. ისტერიკა დამეწყო – როგორ ვიცხოვრო?! როგორ ვიმუშაო?! მიჩვეული ვიყავი, რომ ვმუშაობდი და ჩემს შვილებს ვინახავდი. ჩემს თავზე აღარ მიფიქრია იმდენად. იმხელა შოკი მქონდა, ისევ წამალი გამიკეთეს რომ დამეძინა. შემდეგ გამოფხიზლებაზე მამა დავინახე ჩემს პალატაში. მისთვისაც რამხელა ტრაგედია იყო ჩემი ეს მდგომაროება, მაგრამ ის მაინც ცდილობდა გავემხნევებინე. მისმა შემხედვარემ ვიფიქრე, არანაირი უფლება არ მაქვს ფარხმალი დავყარო-თქო.
ექიმები ამბობდნენ, რომ ვერ ავდგებოდი. კუნთები ატროფირებული მქონდა, ერთ ხელს ძლივს ვამოძრავებდი, საჭმელს ხელით მაჭმევდნენ. ფსიქოლოგი დასჭირდება თქვენს შვილსო, მშობლებს ეუბნებოდნენ. ეს რომ მესმოდა, უფრო მეტად მიჩნდებოდა პროტესტი, რომ არც ფსიქოლოგი დამჭირდებოდა და ფეხზეც დავდგებოდი. მაგ დროს დავიწყე საკუთარ თავთან ბრძოლა. საშინელი ტკივილები მქონდა, 4 თვე მორფს მიკეთებდნენ, ჯამში 29 ოპერაცია მაქვს გაკეთებული, კანის გადანერგვა, ამპუტაცია, ყველაფერი ნაწილ-ნაწილ ხდებოდა. მამა უფრო ძლიერად დადგა, ექიმებისთვის უთხოვია იმ დონეზე შეუნარჩუნეთ ფეხი, რომ მუხლი ჰქონდესო, რადგან, როცა მუხლი გაქვს, უფრო შეგიძლია ფეხზე მყარად დადგომა.
ხელზეც ძალიან ცუდი მდგომარეობა მქონდა, სახსარი რთულად ხორცდებოდა. წელიწადი და შვიდი თვე ხელი არ იყო შეხორცებული, შეიძლებოდა ისიც დამეკარგა. უკვე ხერხემლის და მხრის დეფორმაცია მივიღე, მაგრამ მერე ვარჯიშებით და აქტიურობით გამოვასწორე.
დიდი მადლობელი ვარ ყველა ექიმის, ვინც ამბობდა, რომ ვერ შევძლებდი ფეხზე ადგომას, რამაც საკუთარ თავთან ბრძოლა დამაწყებინა.
საავადმყოფოში 6 თვე ყოფნის მერე სახლში დავრბუნდი და საკუთარ თავზე მუშაობა დავიწყე. ოჯახი ძალიან მედგა გვერდში – დედაც მამაც, ძმაც. სულ ვფიქრობდი, რომ ფეხზე უნდა დავმდგარიყავი. ერთ ღამეს, არ ვიცი რა მოხდა, რწმენა და ენერგია მომემატა და ფეხი ავწიე და ჩამოვწიე ჩემით, მთელი ღამე ვივარჯიშე ასე. დილით მამა რომ მოვიდა, მეთქი მოდი რა განახო და ფეხი ავწიე-ჩავწიე. მან ტირილი დაიწყო. საშინელი ტკივილების მიუხედავად, ყოველ დღე ვვარჯიშობდი. პირველად რომ დავჯექი, ზურგს ვერ ვიჭერდი, სისხლი მდიოდა ჭრილობიდან.
ვიდეო ვნახე ერთი გოგოსი, ემი პურტესი, სოჭის ოლიმპიადის ჩემპიონია, ახლა პარაოლიმპიელი, ზუსტად ჩემნაირი ამპუტაცია აქვს. მისი ცეკვა რომ ვნახე, რაღაც ენეგრია ვიგრძენი, რომ მეც უნდა დავდგე უნდა ვიცეკვო-თქო. მამას რომ ვანახე ეს ვიდეო, შენც იცეკვებ ეგრეო მითხრა.
შვილები
ორი შვილი მყავს, 18 წლის ბიჭი და 16 წლის გოგო.
ვცდილობდი, ბავშვებს არ ენერვიულათ, ვეუბნებოდი რომ არ მოსულიყვნენ, თუ მოდიოდნენ ვიფარებდი, არ ვანახებდი ამპუტირებულ ფეხებს. ისედაც სულ სტრესში იზრდებოდნენ, ჯერ მამა რომ დაეღუპათ მე-2-3 კლასში იყვნენ და ახლა ეს. სულ ვფიქრობდი, რომ უნდა დავდგე ფეხზე, ვასწავლო ამათ და ფეხზე დავაყენო-თქო. ჩემი ამბავი მათთვისაც იმხელა სტრესი იყო, ძალიან ნერვიულობდნენ, ერთი თვე არ ლაპარაკობდნენ, ყველას ეგონა, რომ დამუნჯდნენ. ერთ დღეს დედაჩემს ვთხოვე ბავშვები მოეყვანა. ისეთი სახით მივიღე, ისეთი ხუმრობით და ღიმილით, რომ მათაც გაუმარტივდათ, იმედი მიეცათ, მერე აქეთ შემაგულიანეს, შენ ისეთი ძლიერი ხარ, ყველაფერს შეძლებო, ჩვენზე არ იფიქრო, ჩვენ მივხედავთ ჩვენ თავსო. ახლა ისე არიან, ავიწყდებათ, რომ პროთეზები მაქვს.
პროთეზი
მამას რომ ვუთხარი პროთეზის შესახებ, მეჩხუბებოდა, ჯერ ადრეაო, მაგრამ მაინც ჩემი გავიტანე. მოიყვანა პროთეზისტი და ამიღეს ზომები. პირველი პროთეზი ძალიან მძიმე იყო. მასთან შეჩვევა ძალიან მძიმე და მტკივნეული იყო, სისხლი მომდიოდა, მაგრამ იმდენად დიდი იყო სურვილი სიარული მესწავლა, არაფერი არ მაინტერესებდა, ტკივილს ყურადღებას არ ვაქცევდი. ეტლში ცოცხალი თავით არ ვჯდებოდი. მეგონა ვერასოდეს ავდგებოდი.
მოკლედ, ვისწავლე სიარული, შემდეგ კი ამერიკელებმა უკეთესი, თანამედროვე პროთეზი მაჩუქეს. პირველად რომ ჩავიცვი, ისეთი ბედნიერი ვიყავი, სირბილი დავიწყე, შედარებაც არ იყო ძველ პროთეზთან.
გარეთ პირველად ჩემმა დამ გამიყვანა, სიგიჟემდე მინდოდა გარეთ გასვლა, მაგრამ მინდოდა ჩემი ფეხით გავსულიყავი. პირველი პროთეზი რომ გამიკეთეს, მამა მეუბნება მოდი მცხეთაში, ჯვარზე ავიდეთო. იმ აღმართზე ავედი და ჩამოვედი, ისე მიხაროდა, ისეთი ბედნიერი ვიყავი.
გარეთ რომ გავდიოდი, მახსოვს როგორ მიყურებდნენ „ვაიმე რა საწყალია“, „როგორ უნდა იცხოვროს“, „რა ლამაზი გოგოა და რა დღეშია“. საშინლად მესმოდა ეს ყველაფერი. გინდა არგინდა ვკომპლექსდებოდი. სარკეში ყურება არ მინდოდა. პარკში, ქუჩაში, ყველგან მიყურებდა ხალხი და ძალიან ვწუხდებოდი, ძალიან. დღეს უკვე ეს კომპლექსები აღარ მაწუხებს და ძალიან თავისუფლად ვარ.
ეს თანამედროვე პროთეზი ძალიან კომფორტულია, თუმცა ძვირი. მისი გამოცვლა წელიწადში ერთხელაა საჭირო, რაც ძალიან დიდ თანხებთანაა დაკავშირებული. მამა სანამ ცოცხალი იყო, არაფერი მიჭირდა, მაგრამ დღეს სახელმწიფოსგან არანაირი დაფინანსება არ მაქვს.
სპორტი
ერთ მშვეიერ დღეს, ერთმა ეტლით მოსარგებლე გოგომ მომწერა და მკითხა, არ გინდა ივარჯიშოო, ასეთი ცენტრი არსებობს, შეგიძლია ტრენაჟორებზე ივარჯიშო და აუზიც არისო. გარკვეული დროის მერე კი, ია ტალახაძე დამიკავშირდა. შევთანხმდით, რომ ოპერაციის მერე პარასპორტის განვითარების ცენტრში მივიდოდი.
პირველად მშვილდი რომ ავიღე, ხელები ამიკანკალდა. მერე როცა ხელი შეეჩვია, ვცდილობდი კარგად მესწავლა. დროთა განმავლობაში კარბონის მშვილდი რომ დავიჭირე, ისეთი სიამოვნება ვიგრძენი, აზარტში შევდიოდი და შევდიოდი. თავიდან შეჯიბრზე ვერ გავდიოდი, ხელის გამო, მაგრამ მიზანი მაქვს და აუცილებლად გავალ! ახლაც ძალა კარგად არ მაქვს ამ ხელში. ექიმი მეუბნება ხალხს 6-7 წელი სჭირდება სრულად აღდგენისთვის და შენ ერთ წელიწადში ამდენს მიაღწიეო.
ხშირად მეუბნებიან, როგორი მებრძოლი ხარო, მე ვპასუხობ, რომ ცხოვრებას ვებრძვი. რასაც ჩავიფიქრებ, სულ ვცდილობ რომ გავაკეთო, თუ არ გამომდის რაღაცა, არ მეჩქარება, ნელ-ნელა მივდივარ მიზნამდე. ამ ხელზე კი მაქვს პრობლემა, მაგრამ იმდენს ვვარჯიშობ, კუნთიც კი წამოიზარდა უკვე. ძალიან ბევრი გეგმა მაქვს. ცოტა საშუალებები არ მიწყობს ხელს. პირველი გეგმა – მინდა სპორტში მივაღწიო რაღაცას, სამსახურიც მინდა, მაგრამ ძალიან რთულია საქართველოში საჩემო სამსახურის პოვნა. პროფესიით გინეკოლოგი უნდა ვყოფილიყავი, მაგრამ ვერ მივედი იქამდე.
თბილისში შშმ პირების დასაქმების პროექტი არსებობს, რამდენჯერმე დამირეკეს კიდევაც, მაგრამ ისეთ გრაფიკს გთავაზობენ, ჯანმრთელი ადამიანი ვერ შეძლებს ასე მუშაობას. მე კი ბევრი რამე შემიძლია, მაგრამ ჩემი თავის მკვლელი არ ვარ. ჯანმრთელობის დაზიანების ხარჯზე ვერ ვიმუშავებ. ან გთავაზობენ 200-ლარიან ხელფასს, სადაც ტრანსპორტის ხარჯი არ შედის. უკვე ხელი ჩავიქნიე, რომ არაფერი გამოჩნდება.
მე ვფიქრობ, საჯარო ტრანსპორტი ჩვენთვის უფასო უნდა იყოს, მაგრამ საჯარო ტრანსპორტიც არ არის უსაფრთხო. შიში მაქვს უკვე, რამდენჯერმე ავტობუსში ავედი და სანამ ჩამოვიდოდი, კარი დაკეტეს. შიში გამიჩნდა, რომ არ მაცლიან ჩამოსვლას და კიდე რამე დამემართება.
ის ადამიანები კი, ვინც სახლში არიან გამოკეტილი მსგავსი პრობლემების გამო, უნდა გამოვიდნენ გარეთ, ხალხთან უნდა ჰქონდეთ ურთიერთობა, არ დაკომპლექსდნენ და უნდა ებრძოლონ ამ კომპლექსებს და საკუთარ თავს. კი ადვილი არ არის, მაგამ პირველ რიგში, საკუთარი თავი უნდა შეიყვარო ისეთი, როგორიც ხარ, რომ ამ ნაბიჯების გადადგმა შეძლო“.
ავტორი: ნინო გამისონია
ფოტო: სალომე ცოფურაშვილი“
